علائم آرتروز دست و روش های درمانی آن

علائم آرتروز دست و روش های درمانی آن : راهنمای جامع و علمی

آرتروز دست که به آن استئوآرتریت دست نیز گفته می شود یک بیماری تخریبی مفصلی شایع است که میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری ناشی از تجزیه و تحلیل غضروف محافظ مفاصل دست است که منجر به درد سفتی و کاهش عملکرد دست می شود. در این مقاله به بررسی جامع علائم آرتروز دست چپ ؛ روش های تشخیص و رویکردهای درمانی آرتروز دست از منظر پزشکی و علمی خواهیم پرداخت. هدف از این مقاله ارائه اطلاعات دقیق و مستند به زبان ساده برای عموم مردم است تا درک بهتری از این بیماری و راه های مدیریت آن پیدا کنند.

آرتروز دست چیست و چرا رخ می دهد؟

آرتروز دست نوعی آرتروز دژنراتیو یا تخریبی است که مفاصل کوچک دست و مچ دست را درگیر می کند. به طور طبیعی غضروف مفصلی سطوح استخوانی مفاصل را پوشانده و به عنوان یک بالشتک عمل می کند و امکان حرکت نرم و بدون اصطکاک را فراهم می سازد. در آرتروز این غضروف به تدریج تخریب می شود و سطوح استخوانی زیرین در معرض سایش و اصطکاک قرار می گیرند. این فرایند منجر به التهاب درد سفتی و محدودیت حرکتی در مفاصل آسیب دیده می شود.

علل دقیق آرتروز دست هنوز به طور کامل شناخته نشده است اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی محیطی و مکانیکی در ایجاد آن نقش دارند. عوامل خطر اصلی شامل موارد زیر است :

• سن : آرتروز بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال شایع است زیرا با افزایش سن غضروف مفصلی به طور طبیعی تحلیل می رود.
• جنسیت : زنان بیشتر از مردان به آرتروز دست مبتلا می شوند به ویژه پس از دوران یائسگی.
• ژنتیک : سابقه خانوادگی آرتروز خطر ابتلا را افزایش می دهد.
• آسیب های مفصلی : ضربه مستقیم به مفاصل دست شکستگی ها دررفتگی ها و آسیب های تکراری می توانند خطر ابتلا به آرتروز را در آینده افزایش دهند.
• چاقی : اضافه وزن و چاقی فشار بیشتری را بر مفاصل تحمیل کرده و خطر آرتروز را افزایش می دهد.
• بیماری های مفصلی دیگر : برخی بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس می توانند خطر ابتلا به آرتروز دست را افزایش دهند.
• شغل و فعالیت های تکراری : مشاغلی که شامل حرکات تکراری دست و انگشتان هستند (مانند تایپ کردن خیاطی کار با ابزار دستی) می توانند خطر آرتروز دست را افزایش دهند.

علائم و نشانه های آرتروز دست

علائم آرتروز دست به تدریج و در طول زمان ظاهر می شوند و شدت آنها می تواند متغیر باشد. شایع ترین علائم و نشانه های آرتروز دست عبارتند از :

• درد : درد مهم ترین علامت آرتروز دست است. درد معمولاً در مفاصل انگشتان به ویژه مفصل قاعده انگشت شست مفاصل بند انگشتان میانی (مفصل پروگزیمال اینترفالانژیال یا PIP) و مفاصل انتهایی انگشتان (مفصل دیستال اینترفالانژیال یا DIP) احساس می شود. درد معمولاً در ابتدا خفیف و متناوب است اما با پیشرفت بیماری شدت و دفعات آن افزایش می یابد و ممکن است به درد مداوم تبدیل شود. درد معمولاً با فعالیت و استفاده از دست تشدید می شود و با استراحت کاهش می یابد.
• سفتی : سفتی مفصل به ویژه در صبح یا پس از دوره های بی حرکتی یکی دیگر از علائم شایع آرتروز دست است. سفتی صبحگاهی معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می کشد (برخلاف آرتریت روماتوئید که سفتی صبحگاهی طولانی تر است). سفتی می تواند حرکت دادن انگشتان و انجام فعالیت های روزمره را دشوار کند.
• تورم : التهاب در مفاصل آسیب دیده می تواند منجر به تورم شود. تورم معمولاً خفیف است و ممکن است همراه با گرما و حساسیت به لمس باشد.
• محدودیت حرکتی : با پیشرفت آرتروز دامنه حرکتی مفاصل دست کاهش می یابد. خم و راست کردن انگشتان گرفتن اشیاء و انجام حرکات ظریف ممکن است دشوار شود.
• گره ها یا برجستگی های استخوانی : در آرتروز دست گره های هبردن و گره های بوشار ممکن است در اطراف مفاصل انگشتان ایجاد شوند. گره های هبردن برجستگی های استخوانی کوچکی هستند که در مفاصل انتهایی انگشتان (DIP) ایجاد می شوند و گره های بوشار در مفاصل میانی انگشتان (PIP) ظاهر می شوند. این گره ها ناشی از رشد استخوان جدید در پاسخ به تخریب غضروف هستند و ممکن است دردناک باشند یا نباشند.
• صدای ترق و تروق (کریپتوس) : هنگام حرکت دادن مفاصل آسیب دیده ممکن است صدای ترق و تروق یا ساییدگی احساس شود. این صدا ناشی از ساییدگی سطوح استخوانی ناهموار به یکدیگر است.
• ضعف عضلانی : آرتروز دست می تواند منجر به ضعف عضلات اطراف مفاصل آسیب دیده شود که می تواند قدرت گرفتن و انجام فعالیت های دستی را کاهش دهد.
• تغییر شکل انگشتان : در موارد پیشرفته آرتروز مفاصل انگشتان ممکن است تغییر شکل دهند و از راستای طبیعی خود خارج شوند.

روش های تشخیص آرتروز دست

تشخیص آرتروز دست معمولاً بر اساس ترکیبی از معاینه فیزیکی بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و تصویربرداری انجام می شود.

• معاینه فیزیکی : پزشک در طول معاینه فیزیکی مفاصل دست و انگشتان را از نظر تورم گرما حساسیت به لمس و محدودیت حرکتی بررسی می کند. پزشک همچنین دامنه حرکتی مفاصل را ارزیابی کرده و به دنبال وجود گره های هبردن و بوشار می گردد.
• تاریخچه پزشکی : پزشک در مورد علائم بیمار زمان شروع آنها شدت و عوامل تشدیدکننده و تسکین دهنده سوال می پرسد. سابقه خانوادگی آرتروز و آسیب های قبلی دست نیز بررسی می شود.
• تصویربرداری :
• رادیوگرافی (اشعه ایکس) : رادیوگرافی مهم ترین روش تصویربرداری برای تشخیص آرتروز دست است. رادیوگرافی می تواند نشانه های مشخصه آرتروز مانند باریک شدن فضای مفصلی (ناشی از تخریب غضروف) تشکیل استئوفیت ها (خارهای استخوانی) اسکلروز زیر غضروفی (افزایش تراکم استخوان زیر غضروف) و کیست های زیر غضروفی را نشان دهد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : MRI معمولاً برای تشخیص آرتروز دست مورد نیاز نیست اما در موارد خاصی که تشخیص قطعی نیست یا برای رد سایر بیماری های مفصلی (مانند آسیب رباط ها یا تاندون ها) استفاده می شود. MRI می تواند تصاویر دقیق تری از بافت های نرم اطراف مفاصل از جمله غضروف رباط ها و تاندون ها ارائه دهد.
• سونوگرافی : سونوگرافی می تواند برای ارزیابی التهاب مفاصل و بافت های نرم اطراف آنها مفید باشد اما به اندازه رادیوگرافی و MRI در تشخیص آرتروز دست کاربرد ندارد.
• آزمایش خون : آزمایش خون معمولاً برای تشخیص آرتروز دست ضروری نیست اما ممکن است برای رد سایر بیماری های مفصلی التهابی مانند آرتریت روماتوئید که علائم مشابهی دارند درخواست شود.

تشخیص آرتروز دست معمولاً بالینی است و بر اساس معاینه فیزیکی و رادیوگرافی انجام می شود. در بیشتر موارد آزمایش های اضافی یا تصویربرداری های پیشرفته تر مورد نیاز نیست.

روش های درمانی آرتروز دست

درمان آرتروز دست بر کاهش درد بهبود عملکرد دست و کند کردن پیشرفت بیماری متمرکز است. درمان آرتروز دست معمولاً ترکیبی از روش های دارویی غیردارویی و در موارد شدید جراحی است.

درمان های دارویی

• داروهای مسکن :
• استامینوفن : استامینوفن یک مسکن خفیف است که می تواند برای تسکین درد خفیف تا متوسط آرتروز دست استفاده شود. استامینوفن معمولاً عوارض جانبی کمی دارد اما مصرف بیش از حد آن می تواند به کبد آسیب برساند.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) : NSAIDs مانند ایبوپروفن ناپروکسن و دیکلوفناک می توانند درد و التهاب را کاهش دهند. NSAIDs به صورت خوراکی (قرص کپسول) و موضعی (کرم ژل) در دسترس هستند. مصرف طولانی مدت NSAIDs خوراکی می تواند عوارض جانبی جدی مانند مشکلات گوارشی قلبی و کلیوی داشته باشد بنابراین باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شوند. NSAIDs موضعی عوارض جانبی کمتری دارند و می توانند برای تسکین درد موضعی مفاصل دست مفید باشند.
• کورتیکواستروئیدها : کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی قوی هستند که می توانند به صورت خوراکی تزریقی یا موضعی استفاده شوند.
• تزریق کورتیکواستروئید : تزریق کورتیکواستروئید به داخل مفصل آسیب دیده می تواند به سرعت درد و التهاب را کاهش دهد. اثر تزریق کورتیکواستروئید معمولاً موقتی است (چند هفته تا چند ماه) و تزریق مکرر آن توصیه نمی شود زیرا می تواند به غضروف مفصلی آسیب برساند.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی : کورتیکواستروئیدهای خوراکی معمولاً برای درمان آرتروز دست توصیه نمی شوند مگر در موارد بسیار شدید و التهابی که سایر درمان ها مؤثر نبوده اند. کورتیکواستروئیدهای خوراکی عوارض جانبی جدی دارند و باید فقط تحت نظر پزشک متخصص مصرف شوند.
• کورتیکواستروئیدهای موضعی : کرم ها و پمادهای کورتیکواستروئیدی موضعی می توانند برای کاهش التهاب و درد موضعی پوست اطراف مفاصل دست مفید باشند.
• داروهای موضعی کاپسایسین : کرم های حاوی کاپسایسین (ماده فعال فلفل قرمز) می توانند به کاهش درد آرتروز دست کمک کنند. کاپسایسین با کاهش انتقال سیگنال های درد از اعصاب به مغز عمل می کند. استفاده از کرم کاپسایسین ممکن است در ابتدا باعث سوزش شود اما با استفاده مکرر این عارضه کاهش می یابد.
• تزریق اسید هیالورونیک : اسید هیالورونیک ماده ای طبیعی است که در مایع مفصلی وجود دارد و به روان سازی و بالشتک کردن مفاصل کمک می کند. تزریق اسید هیالورونیک به داخل مفصل آسیب دیده می تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل کمک کند. اثر تزریق اسید هیالورونیک معمولاً طولانی تر از تزریق کورتیکواستروئید است و ممکن است تا ۶ ماه یا بیشتر دوام داشته باشد.
• داروهای تعدیل کننده بیماری (DMARDs) : DMARDs مانند متوترکسات و هیدروکسی کلروکین معمولاً برای درمان آرتروز دست استفاده نمی شوند زیرا آرتروز یک بیماری غیرالتهابی در نظر گرفته می شود. با این حال در برخی موارد که آرتروز دست با التهاب قابل توجهی همراه است ممکن است پزشک استفاده از DMARDs را در نظر بگیرد.

درمان های غیردارویی و توانبخشی

• فیزیوتراپی و کاردرمانی : فیزیوتراپیست ها و کاردرمانگران می توانند برنامه های تمرینی تخصصی برای بهبود قدرت انعطاف پذیری و دامنه حرکتی مفاصل دست ارائه دهند. تمرینات تقویتی عضلات اطراف مفاصل تمرینات کششی و تمرینات عملکردی می توانند به کاهش درد و بهبود عملکرد دست کمک کنند.
• اسپلینت و بریس : استفاده از اسپلینت یا بریس می تواند به حمایت از مفاصل آسیب دیده کاهش درد و التهاب و بهبود وضعیت قرارگیری مفاصل کمک کند. اسپلینت ها و بریس ها می توانند در طول روز یا شب استفاده شوند بسته به توصیه پزشک یا درمانگر.
• گرما و سرما درمانی : استفاده از گرما (مانند کمپرس گرم حمام آب گرم) می تواند به کاهش سفتی و درد عضلات اطراف مفاصل کمک کند. استفاده از سرما (مانند کمپرس سرد کیسه یخ) می تواند به کاهش التهاب و تورم مفاصل کمک کند.
• تجهیزات کمکی : استفاده از تجهیزات کمکی مانند ابزارهای بزرگ دسته بازکننده های درب و بطری و وسایل کمک حرکتی می تواند انجام فعالیت های روزمره را برای افراد مبتلا به آرتروز دست آسان تر کند.
• طب سوزنی : برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند به کاهش درد آرتروز دست کمک کند. با این حال تحقیقات بیشتری برای تأیید اثربخشی طب سوزنی در درمان آرتروز دست مورد نیاز است.
• ماساژ درمانی : ماساژ درمانی می تواند به کاهش درد عضلانی و سفتی مفاصل در آرتروز دست کمک کند. ماساژ باید توسط یک متخصص ماساژ درمانی آموزش دیده انجام شود.

درمان های جراحی

جراحی معمولاً آخرین گزینه درمانی برای آرتروز دست است و زمانی در نظر گرفته می شود که سایر روش های درمانی غیرجراحی مؤثر نبوده اند و درد شدید و محدودیت عملکردی قابل توجهی وجود داشته باشد. انواع جراحی های آرتروز دست عبارتند از :

• آرتروپلاستی (تعویض مفصل) : در آرتروپلاستی مفصل آسیب دیده با یک مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین می شود. تعویض مفصل معمولاً برای مفاصل بزرگ تر دست مانند مفصل قاعده انگشت شست یا مفاصل انگشتان اصلی انجام می شود. آرتروپلاستی می تواند درد را به طور قابل توجهی کاهش داده و عملکرد مفصل را بهبود بخشد.
• آرترودز (خشک کردن مفصل) : در آرترودز استخوان های دو طرف مفصل آسیب دیده به هم جوش داده می شوند تا مفصل بی حرکت شود. آرترودز درد را از بین می برد اما حرکت مفصل را نیز محدود می کند. آرترودز معمولاً برای مفاصل کوچک تر انگشتان یا مچ دست انجام می شود جایی که بی حرکت شدن مفصل تأثیر کمتری بر عملکرد دست دارد.
• استئوتومی (اصلاح استخوان) : در استئوتومی استخوان های اطراف مفصل آسیب دیده برش داده و تغییر شکل داده می شوند تا فشار از روی مفصل برداشته شود و راستای مفصل بهبود یابد. استئوتومی معمولاً برای موارد خاصی از آرتروز دست استفاده می شود مانند آرتروز قاعده انگشت شست.

تصمیم گیری در مورد انجام جراحی آرتروز دست باید با مشورت پزشک متخصص ارتوپدی و بر اساس شدت علائم میزان محدودیت عملکردی و سایر عوامل فردی بیمار انجام شود.

راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی برای مدیریت آرتروز دست

علاوه بر درمان های پزشکی راهکارهای خانگی و تغییرات سبک زندگی می توانند به مدیریت علائم آرتروز دست و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.

• استراحت : استراحت دادن به مفاصل آسیب دیده در هنگام شعله ور شدن علائم می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. از فعالیت هایی که درد را تشدید می کنند اجتناب کنید و به دست خود فرصت استراحت بدهید.
• تمرینات منظم : انجام تمرینات منظم و ملایم برای دست و انگشتان می تواند به حفظ دامنه حرکتی تقویت عضلات و کاهش سفتی مفاصل کمک کند. تمرینات باید تحت نظر فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر آموزش دیده انجام شوند. تمرینات ملایم مانند حرکات کششی انگشتان چرخش مچ دست و گرفتن توپ نرم می توانند مفید باشند.
• مدیریت وزن : اگر اضافه وزن دارید کاهش وزن می تواند فشار وارده بر مفاصل دست و سایر مفاصل را کاهش داده و درد را تسکین دهد.
• تغذیه سالم : یک رژیم غذایی سالم و متعادل که سرشار از میوه ها سبزیجات غلات کامل و پروتئین های کم چرب باشد می تواند به حفظ سلامت کلی بدن و کاهش التهاب کمک کند. برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف غذاهای غنی از آنتی اکسیدان ها و اسیدهای چرب امگا-۳ ممکن است برای افراد مبتلا به آرتروز مفید باشد.
• استفاده از وسایل کمکی : استفاده از وسایل کمکی مانند بازکننده های درب و بطری ابزارهای بزرگ دسته و دستگیره های ارگونومیک می تواند انجام فعالیت های روزمره را آسان تر کند و فشار را از روی مفاصل دست بردارد.
• تغییرات در سبک زندگی و کار : اگر شغل یا فعالیت های روزمره شما شامل حرکات تکراری دست و انگشتان است سعی کنید تغییراتی در روش انجام کارها ایجاد کنید تا فشار کمتری به مفاصل دست وارد شود. استفاده از صفحه کلید و ماوس ارگونومیک استراحت های منظم در حین کار و استفاده از تکنیک های صحیح بدن می تواند کمک کننده باشد.
• مدیریت استرس : استرس می تواند درد آرتروز را تشدید کند. تکنیک های مدیریت استرس مانند مدیتیشن یوگا تنفس عمیق و فعالیت های آرامش بخش می توانند به کاهش استرس و بهبود تحمل درد کمک کنند.

پیشگیری از آرتروز دست و اقدامات لازم

اگرچه آرتروز دست به طور کامل قابل پیشگیری نیست اما اقداماتی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن یا کند کردن پیشرفت بیماری انجام دهید.

• حفظ وزن سالم : حفظ وزن سالم و اجتناب از اضافه وزن و چاقی می تواند فشار وارده بر مفاصل را کاهش داده و خطر آرتروز را کم کند.
• پیشگیری از آسیب های مفصلی : اجتناب از آسیب های مفصلی دست و انگشتان مانند ضربه مستقیم شکستگی و دررفتگی می تواند خطر آرتروز را کاهش دهد. هنگام انجام فعالیت های ورزشی یا کارهایی که خطر آسیب دیدگی دست را دارند از تجهیزات محافظتی مناسب استفاده کنید.
• اصلاح حرکات تکراری : اگر شغل یا فعالیت های روزمره شما شامل حرکات تکراری دست و انگشتان است سعی کنید تغییراتی در روش انجام کارها ایجاد کنید تا فشار کمتری به مفاصل دست وارد شود. استراحت های منظم در حین کار و استفاده از تکنیک های صحیح بدن می تواند کمک کننده باشد.
• تقویت عضلات دست : تقویت عضلات اطراف مفاصل دست می تواند به حمایت از مفاصل و کاهش فشار روی آنها کمک کند. تمرینات تقویتی ملایم برای دست و انگشتان را به طور منظم انجام دهید.
• تشخیص و درمان زودهنگام : در صورت بروز علائم آرتروز دست به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص زودهنگام و درمان مناسب آغاز شود. درمان زودهنگام می تواند به کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود عملکرد دست کمک کند.

نتیجه گیری

آرتروز دست یک بیماری شایع و مزمن است که می تواند منجر به درد سفتی و محدودیت عملکردی در دست شود. با این حال با تشخیص زودهنگام درمان مناسب و تغییرات سبک زندگی می توان علائم آرتروز دست را به طور مؤثری مدیریت کرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید. درمان آرتروز دست معمولاً ترکیبی از روش های دارویی غیردارویی و در موارد شدید جراحی است. راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی نیز نقش مهمی در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی دارند. مهم است که در صورت تجربه علائم آرتروز دست به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود.

پرسش و پاسخ های متداول درباره آرتروز دست

1. آیا آرتروز دست درمان قطعی دارد؟

متأسفانه آرتروز دست در حال حاضر درمان قطعی ندارد. درمان های موجود بر کاهش درد بهبود عملکرد مفصل و کند کردن پیشرفت بیماری متمرکز هستند. با این حال با مدیریت صحیح و پیگیری درمان های توصیه شده بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز دست می توانند زندگی فعال و پرباری داشته باشند. تحقیقات در زمینه آرتروز دست به طور مداوم ادامه دارد و امید است در آینده درمان های مؤثرتری برای این بیماری کشف شود.

1. چه ورزش هایی برای آرتروز دست مناسب هستند؟

ورزش های ملایم و کم فشار برای آرتروز دست مناسب هستند و می توانند به حفظ دامنه حرکتی تقویت عضلات و کاهش سفتی مفاصل کمک کنند. ورزش های مناسب شامل :

• تمرینات کششی انگشتان : خم و راست کردن انگشتان باز و بسته کردن مشت کشش انگشتان به سمت بالا و پایین.
• تمرینات قدرتی سبک : استفاده از توپ نرم یا خمیر بازی برای تقویت عضلات دست.
• فعالیت های هوازی کم فشار : پیاده روی شنا دوچرخه سواری.
• یوگا و تای چی : این ورزش ها می توانند به بهبود انعطاف پذیری تعادل و کاهش استرس کمک کنند.

مهم است که قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که ورزش ها برای شما ایمن و مناسب هستند. از ورزش هایی که درد را تشدید می کنند اجتناب کنید.

1. چه زمانی باید برای آرتروز دست به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت تجربه هر یک از علائم زیر توصیه می شود به پزشک مراجعه کنید :

• درد مداوم یا شدید در مفاصل دست که با استراحت بهبود نمی یابد.
• سفتی صبحگاهی مفاصل دست که بیش از ۳۰ دقیقه طول می کشد.
• تورم گرما یا قرمزی در مفاصل دست.
• محدودیت در حرکت دادن انگشتان یا انجام فعالیت های روزمره با دست.
• تغییر شکل یا ایجاد برجستگی های استخوانی در مفاصل انگشتان.

تشخیص و درمان زودهنگام آرتروز دست می تواند به کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

تأکید مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه اطلاع رسانی عمومی دارد و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره تشخیص یا درمان پزشکی حرفه ای در نظر گرفته شود. همواره برای تشخیص و درمان مشکلات پزشکی خود به پزشک متخصص مراجعه کنید.