نود سالگی و ادامه دعوایی قدیمی

او گرچه در دهه نود پس از چند دهه  به ایران سفر کرد حالا چند سالی است که همه گیری کرونا و بعد تحریم ها و شرایط جنگی و اجتماعی و کهولت سبب شده موفق به سفر به زادگاهش نشود.
فرجام گرچه در زمینه شعر داستان و نمایش نیز آثار مهمی دارد در دهه سی و زودتر از برخی هم نسلانش آثاری برای کودکان منتشر کرد. به نحوی که در میان سی وهفت عضو موسس شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۱ وی از معدود کسانی است که در آن زمان کتاب کودک چاپ شده دارد. و یا در میان چهل ونه موسس کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۴۷ وی تنها زن نویسنده ادبیات کودک است .
جا دارد در این یادداشت در خصوص ابهامی که درباره «اولین کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» وجود دارد تامل کنیم. بسیاری کتاب «مهمان های ناخوانده» نوشته فریده فرجام را که به عنوان میراث فرهنگی ناملموس هم به ثبت ملی رسیده است اولین کتاب کانون می دانند. 
در مقابل عده ای نیز کتاب «دختر دریا» ترجمه فرح پهلوی را اولین کتاب کانون معرفی می کنند و به فریده فرجام که منکر این ادعاست به تندی حمله می کنند.
خوب است فارغ از نگاه های سیاسی در این موضوع دقیق شویم.
همسر شاه سابق ایران این افسانه قدیمی بازنویسی شده به دست هانس کریستین اندرسن را به فارسی ترجمه و توسط وزارت فرهنگ و هنر منتشر کرد.
در همان ایام بحث راه اندازی کانون پرورش فکری کودکان هم مطرح بود و اعلام شد درآمد این کتاب که با شمارگانی وسیع توسط همه ادارات دولتی خریداری می شد به کانون اختصاص خواهد یافت. به این ترتیب این کتاب اولین کتابی است که منافعش به کانون تعلق گرفت و با کانون نسبت یافت. با این حال کتاب متعلق کانون نبود و ناشری به جز کانون داشت.
گفتنی است در آن کتاب تصویرگری هم به مترجم نسبت داده شده بود اما در دهه های بعد  به مدد اینترنت مشخص شد تصاویر آن کتاب برگرفته از کتابی خارجی است . مترجم هم در مصاحبه ای این موضوع را پذیرفت و اظهار داشت به دلیل عدم الزام قانونی کپی رایت جهانی در ایران چنین ادعایی کرده است. هر چند که می دانیم با وجود عدم اجبار پرداخت مالی به صاحبان آثار خارجی در ایران چاپ آثار دیگران به نام خود مرسوم و مقبول نیست.
کتاب دخترک دریا چند سال بعد به انتشارات کانون پرورش فکری منتقل و آنجا هم چند بار منتشر شد.
حالا حکایت کتاب «مهمان های ناخوانده» را بشنویم.
انتشارات فرانکلین از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۳۹ چند کتاب کودک منتشر و سپس بخش کودک خود را تعطیل کرد. یکی از آن  کتاب ها کتاب «حسنی» نوشته فریده فرجام بود. با تعطیلی این بخش هفت کتاب کودک آماده چاپ معلق ماند که یکی از آنها «مهمان های ناخوانده» نوشته فریده فرجام بود. این کتاب را منوچهر انور ویراستار انتشارات فرانکلین و مدیر بخش کودک ویرایش کرده بود و جودی فرمانفرمائیان هم تصاویرش را کشیده بود و کتاب صفحه آرایی هم شده بود. 
منوچهر انور که همچون فرجام از معدود بنیانگذاران شورای کتاب کودک است که هنوز در میان ماست از فرانکلین بیرون آمد و آن هفت کتاب کودک را برای چاپ به انتشارات مروارید سپرد. فیلم و زینک کتاب ها گرفته شد اما پیش از ارسال آنها به چاپخانه انور و مجید روشنگر در نشر مروارید زینک ها را به کانون پرورش که تازه تاسیس شده بود اهدا کردند.
به این ترتیب اولین کتابی که با آرم کانون پرورش در اسفند ۱۳۴۵ منتشر شد «مهمان های ناخوانده» بود. هر چند که سفارش و ویرایش و آماده سازی آن در کانون انجام نشده بود و احتمالا اولین کتابی که برای کانون نوشته و در کانون تصویرسازی و لی آوت شده است ممکن است «دور از خانه» نوشته نادر ابراهیمی یا «قصه طوقی» نوشته م.آزاد و یا کتاب بعدی فریده فرجام با نام «گل بلور و خورشید» بوده باشد. 
در پشت جلد کتاب های کانون در دهه چهل نام مهمان های ناخوانده به عنوان اولین کتاب کانون ذکر شده اما در دهه پنجاه اسناد و شماره سریال کتاب ها تغییر می کند و دخترک دریا به عنوان کتاب نخست انتشارات کانون منظور می گردد.
حاکمان وقت درباره جایگاه و اهمیت کتاب دخترک دریا بزرگنمایی کردند و در برخی نوشته ها بنیان گذار ادبیات کودک در ایران ملکه و نقطه آغاز آن چاپ کتاب دخترک دریا محسوب شد. برای مثال در سلسله مطالب روزنامه رستاخیز به مناسبت پنجاه سالگی پادشاهی پهلوی «ایجاد» ادبیات کودک دستاورد شاهنشاه و برآمده از همت و عنایت ملکه تلقی شد. هر چند که همان زمان هم همه می دانستند که طی حدود صد سال پیش از انتشار آن کتاب ترجمه که متن و تصویری متوسط و معمولی داشت صدها کتاب کودک از جمله چندین اثر ارزشمند و ماندگار در کشورمان منتشر شده بود.