اگر رکن سیاست را در تاریخ نادیده بگیریم، فرو می ریزد / کسی که آزادگی ندارد به فهم تاریخ نمی رسد

به گزارش خبرگزاری زندگانی مراسم رونمایی از کتاب «یادداشت های بی تاریخ» تالیف هدایت الله بهبودی خبرنگار و پژوهشگر تاریخ روز یکشنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۳ در کافه کتاب سمیه حوزه هنری برگزار شد. این کتاب درباره تاریخ نگری و تاریخ نگار دربردارنده سی وپنج مقاله ی کوتاه درباره ی نسبت تاریخ با سیاست جامعه ادبیات فرهنگ فضای مجازی و انقلاب اسلامی است. «مدال و مرخصی» و «درباره ادبیات نوین ایران پیش از نهضت مشروطه» از جمله دیگر آثار نویسنده است. در ادامه گزارش نشست رونمایی از «یادداشت های بی تاریخ» بهبودی را به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) می خوانید:

علیرضا کمری نویسنده و پژوهشگر تاریخ و ادبیات جنگ در این مراسم گفت: چند اشاره کوتاه به این کتابکِ ارزنده ی کم حجمِ کم برگِ پربار دارم. تاریخ بدون در نظر گرفتن واژه ی آن برشی از زمان معنا می دهد. معنای دیگر تاریخ رخداد یا رویداد است مانند رخداد انقلاب اسلامی یا انقلاب مشروطه. معنای سوم تاریخ روایت رخداده و گزارش رخداده است که تبدیل به متن می شود. علم تاریخ و فلسفه تاریخ که اگر بخواهیم در مورد این ها توضیح بدهیم مفصل است.

کمری بیان کرد: عنوان کتاب «یادداشت های بی تاریخ» تامل برانگیز است. البته یکی از هنرهای هدایت الله بهبودی انتخاب نام دقیق است. در این کتاب بحث ها زمان مند نیستند چون عقلانی هستند. ورود به فلسفه ی تاریخ مستلزم مقدمه و مقدماتی است که من از آن به نام «تاریخ فهمی» یاد می کنم. فهم تاریخ برای ما به آسانی ممکن نیست. فهم تاریخ مستلزم سه خصلت است که آموختنی نیستند.

وی گفت: نخست عقل که کلمه گران سنگی است و از غوامض بحث های فرهنگی است. دوم بردباری یا تامل است کسی می تواند به فهم تاریخ برسد که بردباری داشته باشد تاریخ معرکه آراء است. ضمن این که تاریخ جای توجیه نیست در تاریخ محابا نیست. اگر مورخ نسبت به وقایع نگاری تامل نداشته باشد کارش به تکفیر می رسد. تکفیر موضع تاریخ نیست ولی موضوع تاریخ می تواند باشد. ویژگی سوم آزادگی است. کسی که آزادگی ندارد به فهم تاریخ نمی رسد.

کمری در ادامه افزود: مورخان بسیاری در تاریخ نگاری سنتی مدرن و پسامدرن داشتیم که خیلی کم اتفاق افتاده در این سیر تاریخ نویسی ها به فهم تاریخ رسیده باشند. هدایت الله بهبودی در این کتابک قسمتی از فهم تاریخی خود را ارائه کرده است که این کار کمی نیست. ظاهر کتابِ «یادداشت های بی تاریخ» کوچک است اما دارای فهم بزرگی است. برای این که به فهم این اثر دست پیدا کنیم باید سازه متن واری شود و در ورای این پیکره و سازه دلالت و مندرجات دیده شود.

وی بیان کرد: در کتاب «یادداشت های بی تاریخ» ۳۵ قطعه آورده شده است که می تواند تفالی خوانده شود و لزوماً پشت سر هم نوشته نشده است و هر یک معنای مستقلی دارد و از نظر معنایی پیوسته نیستند. این کتاب از این حیث به آثار زریاب خویی شباهت دارد و به این ترتیب حتی دستورنامه نیست. به گونه ای می توان گفت؛ دریافت ها تاملات و اشاراتی که در کوتاه نوشت ها امکان ثبت و ضبط پیدا کرده در این کتاب آمده است. ایجاز در این قطعات رعایت شده است که مخل نیست.

کمری در ادامه گفت: سخن بالا و والا لزوماً مطول نیست مانند جملات قصار حضرت امیرالمومنین. در این کتاب ما به گزاره هایی برمی خوریم که تحت عنوان جمله های قصار از آن یاد می کنیم. اگر قرار باشد که دو نوع نثر انتخاب شود که برازنده نشان دهنده و معرف این عصر باشد یقیناً نوشته های هدایت الله بهبودی یکی از این چند گونه ی زبانی است. هر قطعه چند نکته و درنگانه دارد. ستون تاریخ حرف سیاست است. این روزها تاریخ فرهنگی بسیار مطرح است. اگر رکن سیاست را در تاریخ نادیده بگیریم فرو می ریزد. مورخ ضمن چگونگی باید به چرایی نیز پاسخ بدهد.

وی افزود: نکته ی دیگر این که در گذشته زمانی که مورخ شروع به نوشتن می کرد از خلقت آدم تا زمان خویش را می نوشت این روزها شرح و تفصیل یک موضوع خاص مورد توجه است. این کتاب از این حیث سرشار از نکته های مورد اعتناست. کتاب بسیار جدی تر از آن است که در ظاهر به نظر می رسد. کتاب «یادداشت های بی تاریخ» به جهت روان بودن و ساده بودن باید خوب دیده شود و نمی شود از آن سطری را حذف کرد. کتاب حاصل سال ها درنگ هدایت الله بهبودی است.

خودم را گزارشگر تاریخ می دانم

همچنین هدایت الله بهبودی مولف کتاب «یادداشت های بی تاریخ» در این آیین رونمایی گفت: من از سال ۱۳۶۵ به یک معنا با این رشته محشور شدم و قریب چهل سال است که با تاریخ عشق می کنم و گاهی هم تالیفی داشته ام. من خودم را گزارشگر تاریخ می دانم. در هر کاری اگر کسی چهل سال پایداری به خرج دهد دانستنی هایی پیدا خواهد کرد.

وی افزود: چند سال که از تحصیلم گذشت خودم را تحت تاثیر زرین کوب و سپس عبدالهادی حائری دیدم و به دلیل بینشی که به تاریخ دارم احساس دین می کنم. این کتابچه هم خالی از این گرایش نیست. من از روی کتاب های دیگر دست به نگارش این جزوه نزدم. به یاد دارم روزی کتاب «سفر به قبله» را به نادر ابراهیمی دادم تا مطالعه کند او رک بود و حرف ها را بی حاشیه می زد؛ گفت: ادای جلال آل احمد را درآوردی و مرا نواخت. این در حالی بود که من حتی «خسی در میقات» جلال آل احمد را نخوانده بودم که بخواهم از او تقلید کنم.

بهبودی بیان کرد: دانشگاه زمینه است و من خوشبختانه توانستم با شاگردی بزرگانی همچون باستانی پاریزی و منصوره اتحادیه چگونه نگاه کردن به تاریخ را بیاموزم. من مشق روزنامه نگاری کرده بودم پس با تلفیق نگارش تاریخی نظر استادان را به خود جلب کردم و تشویق شدم. شناخت من از دانشگاه شروع شد اما با تاسیس ادبیات اسلامی عمق پیدا کرد و اکنون از مرز شناخت تا حدودی به مرز مهارت رسیده ام اما هنوز به مرز تخصص نرسیده ام. این کتاب محصول فهم من است که در این چهل سال از همسایگی من با تاریخ گذشته است.

بهبودی سبک مخصوص به خود را دارد

همچنین محسن کاظمی تاریخ پژوه در این نشست گفت: باید از این گزارشگری استفاده و آن را تمرین کنیم. هدایت الله بهبودی سبک مخصوص به خود را دارد و نمی شود آن را از کسی دیگر سراغ گرفت. هدایت الله بهبودی در جای درستی ایستاده است که محل رجوع افراد بزرگی بوده که در صید و رصد او تاثیر داشته است. هدایت الله بهبودی برای جامعه ی فرهنگی کارهای قابل تاملی انجام داده است و امیدواریم آثار او بیش تر شناخته شود.

نوشته های هدایت الله بهبودی تاثیرگذار است

محمد قبادی تاریخ پژوه نیز در این نشست گفت: در گذشته جسته و گریخته این ها را خوانده بودم یادداشت هایی است که در فصل نامه منتشر می شد. هدایت الله بهبودی هیچ گاه به دنبال کلمه نمی گردد و این نشان می دهد که مفاهیم آن قدر در دستش هست که نیاز به این نداشته باشد به دنبال کلمه بگردد. نوشته های هدایت الله بهبودی تاثیرگذار است.

۲۵۹