چرا علم کوه مهم است؟ – زندگانی

این نام گذاری، مانند مناسبت های دیگر، بهانه ای است برای گفتگو درباره ی اهمیت موضوع و نیز برای چاره اندیشی در زمینه ی چالش هایی که مرتبط با موضوع است. از کوهستان عظیم علم کوه چند رودخانه از جمله رودهای پر آب سه هزار و دوهزار و سردابرود، و چندین چشمه می جوشد که برای سرزمینی مانند ایران بی نهایت ارزشمند هستند. این کوهستان که مرتفع ترین توده ی رشته کوه البرز است و در فاصله ی کمی از دریای کاسپین قرار گرفته، موجب جذب رطوبت فراوان دریا و در نتیجه سبب بارش های خوب شده که نقش اساسی در پدید آمدن جنگل های انبوه هیرکانی در رخ شمالی منطقه دارد.

مبدا معروف ِ ورود به کوهستان علم کوه، کلاردشت است. به جز ارزش های طبیعی و گردشگری و تاریخی این منطقه که در جای دیگری به آن ها اشاره کرده ام (اینجا)، کلاردشت و علم کوه از جهات دیگری هم اهمیت دارند. برای مثال می توانم اشاره کنم که آمد و رفت کوه نورانی از سراسر ایران و چندین کشور خارجی به این منطقه از حدود هشتاد سال پیش و نشست و برخاست آنان با جامعه ی محلی سبب شکل گیری یک فرهنگ تعاملی شده که سویه های مثبتی داشته است. در این زمینه می توان به آگاهی و کنش محیط زیستی اشاره کرد که در منطقه رواج خوبی دارد و تا حد زیادی ناشی از تبادل آگاهی و تجربه میان کوه نوردان و مردم بومی بوده است. یکی از نخستین رویارویی ها با معدن کاری های مخرب در کوه های کشور، مربوط است به مقابله ی اهالی منطقه با فعالیت معدن سنگ دیوچال که از دهه ی شصت عامل تخریب یکی از دره های زیبا و پرشیب مشرف به رودخانه ی سردابرود بود و آسیب فراوانی به مراتع و روخانه وارد کرد و سبب افزایش خطر سیل، ایجاد آلودگی به مواد نفتی و زباله، و موجب خطر برای مردم به علت رفت وآمد مداوم کامیون های سنگین شده بود. اعتراض ها و پیگیری های مردمی سبب تعطیل شدن آن “سرزمین فروشی” در سال 1384 شد.

در زمینه ی محیط زیستِ کوهستان همچنین می توانم به فعالیت های گسترده و پیوسته ی پاک سازی اشاره کنم که از سال 1367 از چند نقطه مانند علم چال و سرچال که نقطه های اقامتی کوه نوردان است آغاز شد. یا می توان به موضوع مدیریت فضولات انسانی در چادرگاه های کوه نوردی و کوه گردی اشاره کرد که از اواسط دهه ی 90 به شکل جدی در منطقه مطرح و شیوه های مناسبی برایش پیشنهاد شد و به اجرا رسید. و باز می توان از کوه نوردی و سنگ نوردی “مسیولانه” گفت که یک خاستگاه مهم آن، منطقه ی علم کوه بوده است.

اطلاقِ عنوان “روز ملی” برای یک کوه و برگزاری همایش و برنامه ی صعود و کار رسانه ای به این مناسبت هم از فعالیت هایی است که اهالی کلاردشت و کوه نورانی که به آن جا می روند، از پیشتازان آن عرصه بوده اند.

گو این که حکمرانی بد و میدان دادن به قانون گریزی و جنگل خواری و کوه خواری و بهره کشی بی رحمانه از منابع طبیعی در منطقه ی علم کوه و کلاردشت (مانند دیگر نقاط کشور) آسیب های شدید و بعضا جبران ناپذیر به طبیعت علم کوه و میراث فرهنگی کلاردشت زده، اما افزایش حساسیت های محیط زیستی، این امید را در دل ها رقم می زند که حتما شیب تخریب ها و آلوده سازی ها کاهش خواهد یافت!

*مدیر انجمن دیده بان کوهستان و کنشگر محیط زیست

47232