عجایبی از ضریح پیشین حرم امام رضا (ع): هشت هزار مثقال طلا در آن به کار رفته بود/ در بناییِ ضریح به جای آب از گلاب استفاده کردند

به گزارش خبرگزاری زندگانی، ضریح کنونی حرم امام رضا (ع) در واقع پنجمین ضریح این حرم است که در سال 1372 به دستور تولیت آستان قدس رضوی دستور ساخت آن صادر و پس از 7 سال در 21 دی 1379 عملیات نصب آن اجرایی شد. اما تا پیش از آن این حرم چهار ضریح دیگر را به خود دیده بود، که روایت چهارمی بسیار جالب است. ضریح چهارم حرم امام رضا (ع) معروف به شیر و شکر بود که در تاریخ 17 تیرماه 1336 ساخت آن زیر نظر متخصصان آغاز و در 22 بهمن 1338 نصب شد. روایت چگونگی طراحی، میزان طلا، نقره و فیروزه ی به کار رفته در آن و طریقه ی نصب این ضریح را مجله ی خواندنیها، در ویژه نامه ی نوروز خود به تاریخ 24 اسفند 1338 به نقل از روزنامه ی «دنیا» به طور مفصل این چنین شرح داده است:

درست 915 روز ماهرترین و ورزیده ترین هنرمندان ایران به کار و کوشش پرداختند تا توانستند ضریح نقره را به پایان برسانند. ضریح در 17 تیرماه 1336 زیر نظر متخصصین معروف شروع به ساختمان گردید. قبلا روی مرقد مطهر ضریح نادری جواهرنشان پولادین نصب بود. سرپرست و یا سراستادکار متخصصین ایرانی هنرمند معروف حاجی محمدتقی ذوفن بود که حاضر شد با دریافت مثقالی 12 ریال دستمزد ضریح نفیس را ساختمان نماید.

شب و روز به کار می پردازد تا این که در روز 915 ساختمان ضریح به پایان می رسد. آن چه مصالح قیمتی در ضریح به کار رفته عبارت است: 1- نقره ی نود عیار سیصد و سی هزار مثقال، 2- طلای هجده عیار هشت هزار مثقال، 3- فیروزه سه هزار دانه، 4- آهن دو هزار کیلوگرم، 5- چوب گردوی خشک که پنجاه سال قبل الوار آن تهیه شده بود هزار کیلو، 6- برنج هزار کیلوگرم، 7- سنگ مرمر خراسان.

دستمزد که مجموعا پرداخت شش میلیون ریال بود. تعداد کارگرانی که شب و روز مشغول کار بودند پنجاه و دو نفر بودند که در راس آن ها حاجی ذوفن، استاد محمدباقر جهانبخش زرگر و استاد سید رضا کمیلی قلم زن مخصوص کتیبه و خطوط و سید عطاءالله اعظمی میکانیک و بالاخره استاد ابوطالب نجار که بیش از نود سال از عمرش می گذرد قرار داشتند.

ضریح نقره دارای 14 دهنه ی مشبک پنجره بود که سی سانتی متر آن سنگ مرمر و سه متر ارتفاع ضریح نقره می باشد. عرض ضریح 3 متر و شش سانتی متر و طول چهار متر و پنجاه و یک سانتی متر بوده است.

18 عدد کتیبه ی بیضی طلا که هر یک [از] آن ها پنجاه مثقال طلا صرف آن شده و در آن روایاتی منقوش شده است و هم چنین 14 عدد کتیبه ی طلای ترنج که اطراف آن فیروزه نشان است و هریک پنجاه مثقال طلا وزن دارد به خط ثلث به قلم حاج شیخ احمد زنجانی خوش نویس مقیم تهران نوشته شده نصب گردید.

چهار گوشه ی ضریح خوشه ی انگور طلا نصب و جمعا مقدار 1250 مثقال طلا به مصرف خوشه های مزبور رسیده است.

باید دانست علت تهیه ی خوشه های انگور طلا به علت تناول حضرت از انگور مسموم بود که خواستند بدین ترتیب بعد از هزار و اندی سال خاطره ی شهادت حضرت را همواره زنده نگه بدارند.

بالای سقف ضریح نمای خارجی ورقه های نقره ی مطلا نصب گردیده که در وسط هر طرف کتیبه ی مطلایی علی حده به خط حسن رضوان کتیبه نویس آستان قدس می باشند. تمام کتیبه های ضریح اثر هنر استاد سید رضا کمیلی اصفهانی است که در کار خود حسن سلیقه ی خاص به خرج داده است. در سقف داخل ضریح آیه ی مبارکه ی نور و اسماء الحسنی با ترتیبات بدیع و طلاکاری نوشته شده و به علاوه این اشعار در ذیل کتیبه های آن به خط رضوان نوشته شده است:

قبول حضرت داور شد این ضریح مطهر/ ز جمع شیعه مضطر به پور موسی جعفر…

بالای دهنه های مشبک ضریح مطهر نقره سوره ی مبارکه ی «هل اتی» مانند کمربند با خط ثلث به قلم حاج شیخ احمد زنجانی نوشته شده و بر بالای لبه ی ضریح سوره ی مبارکه ی «یاسین» با طلا نصب شده و 44 گلدون روی اسلمی ها قرار گرفته مابین هرکدام برگی نصب که در وسط آن برگ سطح مدور برآمده ای واقع است و بر روی آن اسمی از اسماءالله الحسنی از طلا و زمینه ی مینا منقوش نصب گردیده که از نظر صنعت دارای ظرافت و زیبایی خاص می باشد. و این ترتیب الاسماء در بالای ضریح از بدایع بانی این ضریح سید ابوالحسن حافظیان می باشد.

این اسماءالله از روی سر مبارک شروع می شود و به پایین پای حضرت ختم می گردد و چون حرفی از اول آل السماء بردارند و در کنار یکدیگر قرار بدهند باز اسمی از اسماءالحسنی به دست می آید و جمعا 12 اسم از اسماءالحسنی پیدا می شود که هیچ یک مکرر نخواهد بود.

روز 22 بهمن پس از این که ضریح مطهر با گلاب مخصوص شست وشو داده شد و غبارروبی گردید و قرآن های خطی و چاپی روی مرقد قرار گرفت، درب ضریح طبق اسلوب جدید که بارز می باشد بسته و سپس با قفل و کلید طلا درب ضریح فولاد جواهرنشان قفل شد و آن گاه درب ضریح جدید به وسیله ی آیت الله فقیه سبزواری با کلید مخصوص قفل گردید و کلید آن تسلیم رییس خزانه ی آستان قدس شد. سپس مهران نایب التولیه ی آستان قدس قفل نقره را که هفده روز قبل از آن بسته شده بود باز نمود و بدین ترتیب زوار اجازه یافتند وارد حرم شوند.

همان روز انجام تشریفات فوق سرتیپ سیف افشار سناتور وارد مشهد گردید. او با خود 116 گرم طلای خالص آورد و تحویل نایب التولیه داد تا به مصرف برسد و مهران هم نظر داد که با این مقدار تاج طلا ساخته شود و بر روی درب ضریح جواهرنشان که به دیوار جنوب غربی حرم نصب گردید، قرار دهند.

و نیز حسین نمازی مدیر شرکت زیمنس یک دستگاه ساعت بسیار بزرگ برقی تقدیم حرم نمود که در نوع خود جالب است. این ساعت که مادر ساعت هاست دارای چهار فرزند است که هر چهار دستگاه از دستگاه بزرگ نیرو گرفته و به کار ادامه می دهند. چند نفر مهندس برای نصب این ساعت آلمانی وارد مشهد شدند تا دستگاه مرکزی ساعت را در دفتر تشریفات و دو دستگاه را داخل حرم و یک دستگاه دیگر را در دارالسعاده نصب نمایند.

بدین ترتیب ساختمان ضریح مطهر امام ثامن که مبلغ هجده میلیون ریال مخارج آن شده به پایان رسید و عظمت ضریح طوری است که هرکس را بی اختیار مجذوب خود می سازد و نکته ی جالب آن که در تشریفات بنایی که ضریح را نصب می کردند به هیچ وجه آب استعمال نکردند بلکه سیما و آهک و گچ و ماسه را با گلاب مخلوط نمودند و در این راه مقدار زیادی گلاب درجه یک به مصرف رسیده بود.

25957