سکه زن و مرد: از ۱۴ سکه تا ۱۱۰ سکه؛ جامع ترین راهنمای مهریه در سال ۱۴۰۴

سکه زن و مرد، که در عرف و قانون ایران به مهریه شناخته می شود، تعهدی مالی است که مرد در زمان عقد نکاح به زن می پردازد. این تعهد نقش حمایتی برای زن دارد و در طول سالیان متمادی با تغییرات و تفسیرهای گوناگون قانونی مواجه بوده است، به ویژه در مورد سقف ضمانت اجرایی و نحوه مطالبه آن.

مهریه یکی از ارکان مهم و بحث برانگیز در زندگی زناشویی در ایران است و ابهامات زیادی پیرامون آن وجود دارد. بسیاری از جوانان در آستانه ازدواج، زوجین متأهل و حتی افرادی که درگیر فرآیندهای جدایی هستند، ممکن است با پرسش هایی درباره مفهوم، انواع، قوانین و نحوه مطالبه یا پرداخت مهریه مواجه شوند. شایعات و اخبار ضد و نقیض درباره طرح ۱۴ سکه و قانون فعلی ۱۱۰ سکه، بر پیچیدگی این موضوع افزوده است. درک صحیح و کامل از قوانین و رویه های جاری، برای تصمیم گیری آگاهانه و پیشگیری از مشکلات احتمالی، ضروری به نظر می رسد. در این محتوا، تلاش شده است تا با زبانی ساده و در عین حال دقیق، به تمامی این ابهامات پاسخ داده شود و راهنمایی جامع و به روزی از مهریه و قوانین مرتبط با آن ارائه گردد.

مبانی حقوقی مهریه (سکه زن و مرد)

مهریه، عنصری حیاتی در عقد نکاح است که از دیرباز در فرهنگ و قوانین اسلامی و ایرانی جایگاه ویژه ای داشته است. افراد در زمان آغاز زندگی مشترک، با تعهدی به نام مهریه روبه رو می شوند که در سند ازدواج ثبت می گردد. این تعهد، جنبه های مختلفی از حقوق و تکالیف زوجین را دربرمی گیرد و درک دقیق آن، برای هر دو طرف اهمیت بسزایی دارد.

مهریه چیست و چرا تعیین می شود؟

مهریه در اصطلاح حقوقی به مالی گفته می شود که در عقد دائم یا موقت، مرد به عنوان یک تعهد شرعی و قانونی، به زن می پردازد. این مال می تواند شامل هر چیزی باشد که ارزش مالی داشته باشد؛ از سکه طلا (که رایج ترین نوع آن است) گرفته تا اموال منقول و غیرمنقول مانند خانه، زمین، لوازم منزل یا حتی آموزش هنری و تخصص. فلسفه وجودی مهریه در اسلام و قانون ایران، عمدتاً بر حمایت از زن استوار است. مهریه به عنوان پشتوانه ای مالی برای زن در نظر گرفته می شود تا در صورت بروز اختلافات یا جدایی، بتواند استقلال مالی خود را تا حدی حفظ کند و آسیب های احتمالی ناشی از آن را کاهش دهد. این حق پس از جاری شدن خطبه عقد، فوراً به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هرگونه تصرفی در آن داشته باشد.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

یکی از مهم ترین بخش های مهریه که در زمان عقد تعیین می شود، نحوه پرداخت آن است. دو نوع اصلی مهریه که در اسناد ازدواج رایج است، شامل مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه می شود. درک تفاوت های این دو نوع برای زوجین از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهریه عندالمطالبه و پیامدهای آن

مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن می تواند هر زمان که بخواهد، پس از جاری شدن صیغه عقد، مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. در این حالت، زن برای دریافت مهریه نیازی به اثبات توانایی مالی (ملائت) مرد ندارد. همین که زن مهریه خود را بخواهد، مرد باید آن را بپردازد. اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند و زن آن را از طریق قانونی پیگیری کند، مرد ممکن است مشمول ضمانت اجرایی، از جمله توقیف اموال و در مواردی حبس شود.

مهریه عندالاستطاعه و شرایط مطالبه آن

در مقابل، مهریه عندالاستطاعه به این معناست که زن تنها در صورتی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که مرد توانایی مالی پرداخت آن را داشته باشد. در این نوع مهریه، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن است. یعنی زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد دارای اموال و دارایی کافی برای پرداخت مهریه است. اگر زن نتواند این موضوع را ثابت کند، یا مرد عدم توانایی مالی خود (اعسار) را اثبات کند، مطالبه مهریه با مشکل مواجه می شود یا به صورت اقساطی بسیار طولانی مدت تعیین می گردد. این نوع مهریه، معمولاً برای مردان ریسک کمتری دارد، اما فرآیند مطالبه آن برای زن دشوارتر و زمان برتر خواهد بود.

در ادامه، تفاوت های کلیدی این دو نوع مهریه در یک جدول خلاصه شده است:

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
زمان مطالبه	هر زمان پس از عقد	زمانی که مرد تمکن مالی داشته باشد
نیاز به اثبات تمکن مالی زوج	خیر، فرض بر توانایی مالی مرد است	بله، زن باید تمکن مالی مرد را ثابت کند
پیامدهای عدم پرداخت	توقیف اموال، حبس (تا سقف ۱۱۰ سکه)	فقط توقیف اموال در صورت اثبات تمکن، عدم حبس
پیچیدگی فرآیند مطالبه	نسبتاً ساده تر	پیچیده تر و زمان برتر

طرح ۱۴ سکه: شایعه یا واقعیت؟ (رفع ابهامات اساسی)

در سالیان اخیر، اخبار و شایعات زیادی درباره تغییر سقف مهریه و اجرایی شدن طرحی مبنی بر ۱۴ سکه در محافل اجتماعی و حقوقی مطرح شده است. این موضوع، ابهامات فراوانی را برای افراد درگیر با مسئله مهریه ایجاد کرده و نگرانی هایی را به دنبال داشته است. لازم است تا به طور شفاف به این پرسش پاسخ داده شود.

آیا قانون جدید مهریه ۱۴ سکه به تصویب رسیده است؟

بسیاری از افراد این تصور را دارند که طرح مهریه ۱۴ سکه به عنوان قانون جدید به تصویب رسیده و اجرایی شده است. این تصور، ناشی از بحث ها و پیشنهادهایی بوده که در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. اما باید به صراحت و قاطعانه اعلام کرد که:

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه، تا زمان نگارش این مقاله (سال ۱۴۰۴)، هنوز به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی نرسیده و اجرایی نشده است.

این طرح، صرفاً در حد یک پیشنهاد برای کاهش ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای مهریه های سنگین بود و هدف آن، کاهش جمعیت زندانیان مهریه و فشار بر دستگاه قضایی عنوان شد. اما به دلایل مختلف، از جمله مخالفت فراکسیون زنان در مجلس و نگرانی هایی بابت تضعیف حقوق زنان، این طرح هنوز در مراحل بررسی و چکش کاری قرار دارد و جنبه قانونی به خود نگرفته است. بنابراین، لازم است افراد توجه داشته باشند که قانون فعلی مهریه همچنان بر مبنای ۱۱۰ سکه است.

مفهوم طرح ۱۴ سکه در صورت تصویب (تحلیل احتمالی)

اگر فرضی بر تصویب این طرح بگذاریم، لازم است بدانیم که مفهوم و دامنه آن چه خواهد بود. طرح ۱۴ سکه، حتی در صورت تصویب، به معنای محدود شدن اصل مهریه به ۱۴ سکه نیست. بلکه این طرح، فقط مربوط به سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) است و نه اصل مهریه. به عبارت دیگر:

• اگر مهریه ۱۴ سکه یا کمتر باشد، مرد برای عدم پرداخت آن ممکن است مشمول حبس شود (در صورت وجود شرایط قانونی).
• اگر مهریه بیشتر از ۱۴ سکه (مثلاً ۵۰۰ سکه) باشد، مرد فقط تا سقف ۱۴ سکه از ضمانت اجرای کیفری (حبس) برخوردار خواهد بود و برای مابقی آن، صرفاً ملائت (توانایی مالی) وی ملاک پرداخت است. یعنی زن باید اثبات کند که مرد توانایی پرداخت مهریه مازاد بر ۱۴ سکه را دارد.

یکی از سناریوهای احتمالی که در صورت تصویب این طرح مطرح می شد، بحث مالیات بر مهریه های بیش از ۱۴ سکه بود. هدف از این پیشنهاد، ترغیب زوجین به تعیین مهریه های متعارف تر و جلوگیری از تعیین مهریه های نجومی عنوان شده بود. اما این مورد نیز تنها در حد گمانه زنی و پیشنهاد بوده و تا به حال هیچ قانونی در این خصوص به تصویب نرسیده است.

قانون فعلی مهریه: سقف ۱۱۰ سکه و مازاد آن

همانطور که توضیح داده شد، با وجود تمام بحث ها و گمانه زنی ها درباره سکه زن و مرد، قانون فعلی مهریه در ایران همچنان بر مبنای ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. این قانون، جنبه های مختلفی از نحوه مطالبه، ضمانت اجرایی و شرایط پرداخت مهریه را تحت تأثیر قرار می دهد.

قانون ۱۱۰ سکه: ضمانت اجرای کیفری

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، به صراحت حدود ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی را به عنوان سقف ضمانت اجرای کیفری برای مهریه تعیین کرده است. این ماده بیان می دارد: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است.»

مفهوم این ماده این است که اگر مهریه زن ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد و مرد از پرداخت آن خودداری کند، زن می تواند با طی مراحل قانونی، درخواست حکم جلب مرد را به دلیل عدم پرداخت مهریه ارائه دهد. در این شرایط، مرد تا زمان پرداخت مهریه (یا اثبات اعسار و تقسیط آن) ممکن است بازداشت شود. اما باید توجه داشت که در سالیان اخیر، رویه های قضایی دچار تغییراتی شده و مفهوم «حبس زدایی» مورد توجه قرار گرفته است. این به معنای کاهش موارد جلب و بازداشت برای مهریه است، به طوری که دادگاه ها تلاش می کنند با تقسیط مهریه و صدور حکم اعسار، از زندانی شدن مردان جلوگیری کنند، مگر در موارد خاص و زمانی که مرد با وجود توانایی مالی، از پرداخت مهریه خودداری کند.

مهریه بیش از ۱۱۰ سکه: ملاک «ملائت زوج»

بر اساس قانون حمایت خانواده، اگر مهریه زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد (مثلاً ۲۰۰ یا ۵۰۰ سکه)، مرد فقط تا سقف ۱۱۰ سکه مشمول ضمانت اجرای کیفری (حبس) می شود. برای مطالبه و وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، ملاک اصلی «ملائت زوج» یا همان تمکن مالی مرد است. در این حالت، زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه را دارد. این اثبات می تواند از طریق معرفی اموال، دارایی ها، حساب های بانکی، حقوق و دستمزد و سایر منابع مالی مرد صورت گیرد.

چگونگی مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه به این صورت است که پس از اثبات ملائت، دادگاه حکم به پرداخت این بخش از مهریه را صادر می کند. در صورت عدم پرداخت، امکان توقیف اموال مرد وجود دارد، اما دیگر امکان صدور حکم جلب یا بازداشت برای این بخش از مهریه (مازاد بر ۱۱۰ سکه) وجود نخواهد داشت. این تغییر در قانون، با هدف حفظ حقوق زن و در عین حال کاهش بار زندان ها صورت گرفته است.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز

یکی دیگر از مسائل مهم در سکه زن و مرد، نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز است، به خصوص زمانی که مهریه به صورت سکه تعیین شده باشد. قیمت سکه در طول زمان دچار نوسانات زیادی می شود و این موضوع می تواند ارزش مهریه را به شدت تغییر دهد. طبق قانون، مهریه وجه رایج، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد. این بدان معناست که در صورتی که مهریه سکه باشد، ملاک تعیین قیمت، قیمت روز مطالبه یا روز پرداخت سکه است. یعنی در لحظه ای که زن مهریه خود را مطالبه می کند یا در تاریخی که مرد اقدام به پرداخت آن می نماید، قیمت سکه همان روز محاسبه و مبنای پرداخت قرار می گیرد. این امر می تواند برای مردان در شرایط نوسان شدید قیمت سکه، چالش های جدی ایجاد کند.

مراحل عملی مطالبه و پرداخت مهریه

زمانی که بحث مطالبه سکه زن و مرد پیش می آید، زوجین می توانند از دو مسیر اصلی اقدام کنند: از طریق اجرای ثبت و یا از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها مراحل و ویژگی های خاص خود را دارند که شناخت آن ها برای متقاضیان ضروری است.

گام به گام: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، یکی از روش های رایج و نسبتاً سریع تر برای وصول مهریه است، به خصوص اگر مهریه عندالمطالبه باشد و زوج دارای اموال قابل توقیف باشد. این روش در صورتی قابل استفاده است که سند ازدواج رسمی باشد.

مزایا و معایب این روش

• مزایا:
  • سرعت عمل بیشتر: معمولاً فرآیند رسیدگی در اجرای ثبت سریع تر از دادگاه است.
  • عدم نیاز به اثبات اعسار: در این روش نیازی به ارائه دادخواست اعسار از سوی مرد نیست، مگر اینکه مرد خود داوطلبانه اقدام کند.
  • قدرت اجرایی بالا: اجراییه صادره از ثبت، مستقیماً قابل اجرا است و امکان توقیف سریع اموال را فراهم می کند.
• معایب:
  • هزینه های بالا: در ابتدا، متقاضی باید حق ثبت مهریه (معمولاً ۲.۵ درصد از ارزش کل مهریه) را بپردازد که می تواند مبلغ قابل توجهی باشد.
  • محدودیت در توقیف اموال: فقط اموالی که معرفی می شوند و جزء مستثنیات دین نباشند، قابل توقیف هستند.
  • عدم امکان صدور حکم جلب: اجرای ثبت تنها می تواند اموال را توقیف کند و امکان صدور حکم جلب را ندارد؛ این مورد فقط در دادگاه امکان پذیر است.

مدارک لازم و روند اداری

برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، زن باید با در دست داشتن سند رسمی ازدواج به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده یا دایره اجرای ثبت اسناد رسمی محل وقوع عقد، مراجعه کند. در آنجا، فرم های مربوطه را تکمیل و درخواست صدور اجراییه را ارائه می دهد. پس از صدور اجراییه، به مرد ۱۰ روز مهلت داده می شود تا مهریه را پرداخت کند. اگر مرد در این مدت پرداخت نکند، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد، از جمله حساب های بانکی، حقوق (یک چهارم در زمان تأهل و یک سوم در صورت جدایی) یا سایر اموال غیرمنقول، درخواست توقیف آن ها را داشته باشد.

گام به گام: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

روش دیگر مطالبه مهریه، از طریق دادگاه خانواده است. این روش معمولاً زمانی انتخاب می شود که سند ازدواج رسمی نباشد، یا زمانی که زن از اموال مرد اطلاعی ندارد و نیاز به تحقیقات قضایی است، یا برای درخواست حکم جلب برای ۱۱۰ سکه مهریه.

مراحل طرح دادخواست، رسیدگی و صدور حکم

برای شروع فرآیند از طریق دادگاه، زن باید یک دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده ارائه دهد. این دادخواست شامل مشخصات زوجین، مبلغ مهریه و درخواست زن برای دریافت آن است. پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع شده و جلسات رسیدگی تشکیل می شود. دادگاه ابتدا تلاش می کند زوجین را به سازش وادار کند. در صورت عدم سازش، دادگاه به بررسی ادله و مستندات می پردازد. اگر مهریه عندالمطالبه باشد، مرد موظف به پرداخت آن است. اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. در نهایت، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. اگر مرد از پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه خودداری کند، زن می تواند درخواست حکم جلب او را نیز مطرح کند.

نقش وکیل مهریه

در هر دو روش مطالبه مهریه، به خصوص در مسیر دادگاه، نقش وکیل مهریه بسیار پررنگ است. وکیل با آگاهی از قوانین و رویه های قضایی، می تواند زن را در تکمیل مدارک، تنظیم دادخواست، معرفی اموال، پیگیری مراحل اداری و قضایی و دفاع از حقوق او یاری رساند. این امر به خصوص زمانی که پرونده پیچیدگی های خاصی داشته باشد، مانند اعسار مرد، بسیار حیاتی است و می تواند به تسریع و نتیجه بخش شدن پرونده کمک شایانی کند.

دادخواست اعسار مهریه: حقوق مردان در پرداخت اقساطی

یکی از مهم ترین حقوقی که برای مردان در زمینه پرداخت سکه زن و مرد در نظر گرفته شده است، امکان ارائه دادخواست اعسار است. این حق به مردانی داده می شود که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارند و از این طریق می توانند مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کنند.

شرایط درخواست اعسار و نحوه اثبات عدم توانایی مالی

زمانی که زن مهریه خود را مطالبه می کند و مرد توانایی پرداخت یکجا را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. برای موفقیت در این دادخواست، مرد باید عدم توانایی مالی خود را به دادگاه اثبات کند. این اثبات معمولاً از طریق موارد زیر صورت می گیرد:

• معرفی دو شاهد معتبر: این شهود باید از وضعیت مالی مرد آگاه باشند و شهادت دهند که او توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد.
• ارائه لیست اموال و دارایی ها: مرد باید لیستی از تمام اموال و دارایی های خود (اعم از منقول و غیرمنقول) را به همراه مدارک مربوطه به دادگاه ارائه دهد.
• گردش حساب بانکی: ارائه پرینت گردش حساب بانکی برای اثبات وضعیت مالی.
• اظهارنامه مالیاتی: (در صورت وجود)

دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن شهادت شهود، تصمیم گیری می کند. اگر اعسار مرد پذیرفته شود، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند.

چگونگی تعیین اقساط و زمان بندی پرداخت مهریه توسط دادگاه

پس از پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با در نظر گرفتن توانایی مالی مرد (شغل، درآمد، وضعیت معیشتی، تعداد فرزندان و افراد تحت تکفل) و همچنین مبلغ مهریه، میزان پیش پرداخت (معمولاً یک تا چند سکه) و تعداد و مبلغ اقساط ماهانه را تعیین می کند. برای مثال، ممکن است دادگاه حکم دهد که مرد ابتدا ۵ سکه را به صورت پیش پرداخت و سپس هر ۶ ماه یک سکه یا هر سال یک سکه پرداخت کند. تعیین اقساط کاملاً بستگی به نظر قاضی و شرایط خاص هر پرونده دارد.

پیامدهای عدم پرداخت اقساط

عدم پرداخت اقساط مهریه می تواند پیامدهای جدی برای مرد داشته باشد. اگر مرد سه قسط پیاپی یا بیشتر را پرداخت نکند، زن می تواند مجدداً از طریق دادگاه درخواست صدور حکم جلب مرد را به دلیل عدم ایفای تعهدات خود مطرح کند. در این صورت، مرد ممکن است بازداشت شود تا اقساط عقب افتاده را پرداخت کند یا مجدداً اعسار خود را اثبات کند، که معمولاً فرآیند دشوارتری خواهد بود.

هزینه ثبت و مطالبه مهریه (حق ثبت)

مطالبه سکه زن و مرد، چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که تحت عنوان حق ثبت مهریه شناخته می شود. این هزینه ها بسته به روش انتخابی و مبلغ مهریه متفاوت است.

توضیح هزینه های قانونی و نحوه محاسبه آن

در روش مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، زن موظف است درصدی از مبلغ مهریه را به عنوان حق ثبت بپردازد. این درصد معمولاً حدود ۲.۵ درصد از ارزش ریالی کل مهریه (بر اساس قیمت روز سکه در زمان ثبت درخواست) محاسبه می شود. این مبلغ باید در ابتدای فرآیند و هنگام ارائه درخواست صدور اجراییه پرداخت شود.

در روش مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، هزینه ها شامل هزینه دادرسی می شود. این هزینه بر اساس تعرفه های قضایی و مبلغ مهریه تعیین می گردد. برای مهریه های کمتر از ۲۰ میلیون تومان، هزینه دادرسی ثابت و برای مبالغ بالاتر، درصدی از مازاد ۲۰ میلیون تومان محاسبه می شود. علاوه بر این، هزینه های جانبی مانند هزینه کارشناسی (در صورت نیاز به ارزیابی اموال)، حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل) و سایر هزینه های اجرایی نیز وجود خواهد داشت. این هزینه ها، حتی اگر در ابتدا توسط زن پرداخت شود، در صورت پیروزی در پرونده، در نهایت بر عهده مرد قرار خواهد گرفت.

پاسخ به دغدغه ها و سوالات رایج

درباره سکه زن و مرد، سوالات و نگرانی های متعددی برای افراد در طول زندگی مشترک یا در زمان جدایی پیش می آید. این بخش به برخی از پرتکرارترین این دغدغه ها می پردازد.

آیا مرد برای مهریه زندانی می شود؟

پاسخ به این سوال، پیچیده تر از یک بله یا خیر ساده است و به قوانین ۱۱۰ سکه و رویه های فعلی دادگاه ها بستگی دارد. بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، مرد تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی مشمول ضمانت اجرای کیفری (یعنی امکان بازداشت و حبس) می شود. برای مهریه های مازاد بر این تعداد، صرفاً تمکن مالی مرد ملاک است و برای آن بخش، حکم جلب صادر نمی شود. اما باید توجه داشت که با توسعه رویه «حبس زدایی» در دادگاه ها، تلاش بر این است که حتی برای ۱۱۰ سکه نیز، به جای حبس، حکم به تقسیط مهریه داده شود. در صورتی که مرد دادخواست اعسار بدهد و دادگاه آن را بپذیرد، مهریه تقسیط می شود و مرد زندانی نخواهد شد، مگر اینکه از پرداخت اقساط تعیین شده (معمولاً سه قسط متوالی) خودداری کند. در چنین حالتی، زن می تواند مجدداً درخواست حکم جلب را مطرح کند. بنابراین، زندانی شدن مرد برای مهریه، در حال حاضر بیشتر به عدم توانایی یا عدم اراده او برای پرداخت اقساط مربوط می شود تا صرفاً اصل مطالبه مهریه.

مهریه چقدر زمان برای پرداخت دارد؟

زمانی که زن سکه زن و مرد را مطالبه می کند، اگر مهریه عندالمطالبه باشد و مرد توانایی پرداخت یکجا را داشته باشد، باید فوراً آن را بپردازد. اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، پس از اثبات توانایی مالی مرد توسط زن، حکم پرداخت صادر می شود. در صورتی که مرد دادخواست اعسار دهد و دادگاه آن را بپذیرد، زمانی برای پرداخت اقساط تعیین می شود. معمولاً پس از صدور اجراییه (چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه)، به مرد ۱۰ تا ۳۰ روز مهلت داده می شود تا مهریه را پرداخت کند یا دادخواست اعسار دهد. اگر مرد در این مدت اقدامی نکند، زن می تواند پیگیری های قانونی برای توقیف اموال یا حکم جلب (در مورد ۱۱۰ سکه) را انجام دهد. مدت زمان پرداخت اقساط مهریه نیز توسط دادگاه و بر اساس توانایی مالی مرد تعیین می شود و می تواند از چند ماه تا چندین سال به طول انجامد.

تاثیر فوت زن یا مرد بر مهریه (ارث مهریه)

مهریه یک حق مالی است که به محض عقد نکاح به ملکیت زن در می آید. بنابراین، در صورت فوت هر یک از زوجین، مهریه مشمول قوانین ارث می شود.

• فوت زن: اگر زن پیش از دریافت مهریه خود فوت کند، مهریه او به ورثه قانونی اش (شامل فرزندان، پدر و مادر و در مواردی همسر) تعلق می گیرد و آن ها می توانند آن را از مرد مطالبه کنند. مرد نیز به عنوان یکی از ورثه، سهم الارث خود را از مهریه همسر متوفایش خواهد برد.
• فوت مرد: اگر مرد پیش از پرداخت مهریه فوت کند، مهریه زن به عنوان دین ممتاز از ترکه (اموال و دارایی های) متوفی پرداخت می شود. یعنی پیش از تقسیم ارث بین ورثه، مهریه زن باید از اموال مرد پرداخت شود.

آیا خیانت زن یا مرد بر مهریه تأثیر می گذارد؟

از نظر حقوقی، خیانت زن یا مرد، هیچ تأثیری بر اصل مهریه ندارد. مهریه به محض جاری شدن صیغه عقد، حق زن می شود و هیچ دلیلی، از جمله خیانت، نمی تواند این حق را از او سلب کند. بنابراین، حتی اگر زن خیانت کرده باشد، همچنان مستحق دریافت مهریه خود است. مرد نیز در صورت خیانت، همچنان موظف به پرداخت مهریه است. مسائل مربوط به خیانت، از طریق مجاری کیفری و یا در دادگاه خانواده در قالب دعاوی دیگر (مانند درخواست طلاق از سوی مرد به دلیل عدم تمکین خاص) قابل پیگیری است و مهریه به قوت خود باقی می ماند.

مهریه بعد از ازدواج مجدد زن (حکم قانونی)

ازدواج مجدد زن پس از طلاق، هیچ تأثیری بر حق او برای دریافت مهریه از همسر اولش ندارد. مهریه دینی است که به محض عقد به گردن مرد می افتد و با طلاق و حتی ازدواج مجدد زن، از بین نمی رود. بنابراین، اگر زن پس از طلاق، مجدداً ازدواج کند، همچنان می تواند مهریه خود را از همسر اولش مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. البته، این موضوع ممکن است بر میزان نفقه و اجرت المثل زن تأثیر بگذارد، اما بر اصل مهریه بی تأثیر است.

مهریه در صورت بذل یا بخشش زن

زن مالک سکه زن و مرد است و این حق را دارد که هرگونه تصرفی در آن کند، از جمله بذل یا بخشش آن به مرد. بذل مهریه معمولاً در طلاق خلع اتفاق می افتد که زن در ازای طلاق گرفتن از مرد، بخشی یا تمام مهریه خود را به او می بخشد. بخشش مهریه نیز می تواند به صورت هبه (بخشش بدون عوض) یا ابراء (برائت ذمه مرد از دین) صورت گیرد. اگر زن مهریه خود را ببخشد، دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند، مگر اینکه در شرایط خاصی (مانند هبه معوض) صورت گرفته و عوض آن دریافت نشده باشد.

حداقل و حداکثر مهریه قانونی چقدر است؟

در قانون ایران، هیچ حداقل یا حداکثر قانونی برای تعیین مبلغ مهریه وجود ندارد. زوجین می توانند هر میزان مهریه ای را که با توافق یکدیگر تعیین کنند، در سند ازدواج ثبت نمایند. این مهریه می تواند حتی یک شاخه گل، یک جلد کلام الله مجید، یا صدها و هزاران سکه باشد. اما نکته مهم اینجاست که این عدم محدودیت در تعیین، به معنای عدم محدودیت در اجرا نیست. همانطور که پیشتر گفته شد، فقط تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، مرد مشمول ضمانت اجرای کیفری (حبس) می شود و برای مهریه مازاد بر این تعداد، ملاک صرفاً تمکن مالی مرد است. بنابراین، تعیین مهریه های بسیار سنگین، اگرچه از نظر قانونی مانعی ندارد، اما از نظر اجرایی ممکن است با محدودیت هایی مواجه شود و وصول آن به دشواری صورت گیرد.

مهریه و شرایط طلاق (طلاق از سوی زن یا مرد)

مهریه در شرایط طلاق نیز نقش مهمی ایفا می کند و شرایط آن بسته به اینکه طلاق از سوی زن یا مرد باشد، متفاوت است.

• طلاق از سوی مرد: اگر مرد بدون رضایت زن، درخواست طلاق دهد، موظف است تمام مهریه (چه عندالمطالبه و چه عندالاستطاعه) را به زن بپردازد. در این شرایط، دادگاه معمولاً به سرعت حکم به پرداخت یا تقسیط مهریه می دهد و مرد چاره ای جز پرداخت ندارد.
• طلاق از سوی زن: اگر زن درخواست طلاق دهد، معمولاً باید دلیلی موجه برای این درخواست داشته باشد (مانند عسر و حرج). در این نوع طلاق، اگر طلاق از نوع خلع باشد، زن در ازای طلاق گرفتن، بخشی یا تمام مهریه خود را به مرد بذل (می بخشد). میزان بذل مهریه در این شرایط، به توافق طرفین یا نظر دادگاه بستگی دارد. اما اگر طلاق به دلیل تخلف مرد از شروط ضمن عقد یا سوء رفتار او باشد و زن نیز بتواند آن را ثابت کند، زن می تواند علاوه بر دریافت طلاق، تمام مهریه خود را نیز مطالبه کند.

نتیجه گیری

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین تعهدات مالی در زندگی مشترک و بخشی جدایی ناپذیر از سکه زن و مرد در فرهنگ و قانون ایران، همواره کانون توجه و بحث بوده است. در این مقاله تلاش شد تا با زبانی صمیمی و در عین حال دقیق، تمامی ابهامات پیرامون آن، به ویژه شایعات مربوط به طرح ۱۴ سکه و قانون فعلی ۱۱۰ سکه، روشن شود. باید به یاد داشت که طرح ۱۴ سکه هنوز به تصویب نهایی نرسیده و قانون ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، همچنان به عنوان سقف ضمانت اجرای کیفری معتبر است.

تفاوت میان مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، مراحل عملی مطالبه آن از طریق اجرای ثبت و دادگاه، و حقوق مردان در درخواست اعسار و تقسیط مهریه، از جمله مباحثی بود که به تفصیل بررسی شد. همچنین، به سوالات رایج و دغدغه های افراد در خصوص حبس مهریه، تاثیر فوت یا خیانت بر آن، و شرایط مهریه در طلاق پاسخ داده شد. درک این قوانین و رویه های جاری، برای تمامی افرادی که قصد ورود به زندگی مشترک دارند، یا در این مسیر با چالش هایی مواجه شده اند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

پیچیدگی های حقوقی و نوسانات اجتماعی و اقتصادی، این حوزه را نیازمند دقت و آگاهی بیشتری ساخته است. توصیه می شود تا پیش از هرگونه تصمیم یا اقدام در این زمینه، با وکلای متخصص و مجرب در حوزه حقوق خانواده مشورت صورت گیرد تا از حقوق و تکالیف خود به طور کامل مطلع شوند و بهترین مسیر قانونی را برای حل و فصل مسائل خود انتخاب کنند. آگاهی حقوقی، نه تنها می تواند از بروز مشکلات بزرگ تر جلوگیری کند، بلکه به تحکیم بنیان خانواده نیز یاری می رساند.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه مهریه و مسائل خانواده، با وکلای مجرب ما تماس بگیرید. سوالات و تجربیات خود را در بخش نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.