سفری به چشمه های شفابخش آبگرم محلات

زندگانی/مرکزی چشمه های شفابخش، اما کمتر شناخته شده آبگرم محلات با خاصیت درمانی خود سال هاست که در این نقطه از کشور خودنمایی می کند.

طبیعت ایران از پتانسیل های بی شماری برخوردار است که شرایط مناسبی را برای بهره مندی اقشار گوناگون با سلیقه های متنوع فراهم می کند و از کوه، غارها، رودخانه و جنگل که در بخش گسترده ای از عرصه های کشور مشاهده می شود گرفته تا دریا که در محدوده کمتری از کشور، امکان دسترسی به آن وجود دارد، ظرفیت های طبیعی کشور را شامل می شود.

یکی از این جاذبه های گردشگری که در کمتر نقطه ای از کشور یافت می شود، چشمه های آبگرم هستند. اگرچه با ذکر نام آبگرم، ابتدا آبگرم سرعین در ذهن ها تداعی می شود اما سالهاست که در محدوده مرکزی کشور در شهرستان محلات نیز یکی از چشمه های منحصر به فرد آبگرم کشور و شاید جهان، خودنمایی می کند.

آز آبگرم محلات چه می دانیم؟

محلات در جنوب شرقی استان مرکزی و در فاصله 260 کیلومتری غرب پایتخت قرار دارد. تولیدات گل و سنگ ساختمانی محلات به عنوان محصولات اصلی این شهرستان دهه هاست که سهم قابل توجهی در بازارهای خارجی دارند و بازار داخلی را نیز به خود اختصاص داده اند. جاذبه های طبیعی محلات از جمله چشمه خروشان پارک سرچشمه، محبوبیت بسیاری در میان گردشگران دارند، اما چشمه آبگرم محلات با وجود اینکه کمتر بر روی آن تمرکز شده، هرساله میزبان مسافران زیادی از نقاط مختلف کشور و حتی جهان است. در سفرنامه ناصرالدین شاه به منطقه که حدود 130 سال پیش نوشته شده نیز از آبگرم و شهرت آن یاد شده است، آنجا که می گوید:

«… خلاصه راندیم. باز همه جا صحرا و جلگه بود. آبگرم معروف محلات هم در دست راست راه است که از میان تپه و ماهورها در کوه نرم خاکی پیدا بود. این آب گرم، آب غریبی است، مثل بعضی آبگرم های دیگر نیست که سنگ می شود. (احتمالا منظور وی رسوب سریع آب بوده است) با این آب زراعت می کنند. سبزه زراعتش هم از دور پیدا بود.»

چشمه های آبگرم محلات در فاصله 25 کیلومتری شمال شرقی محلات و در یکی از مرتفع ترین کوه های شهرستان واقع شده که جوشش آب در این ارتفاع نیز یکی از شگفتی های آبگرم محلات است. دسترسی به آبگرم از چند طریق امکان پذیر است. کیلومتر 12 مسیر محلات به نیم ور، از طریق جاده ای که از کنار روستاهای لریجان و نخجیروان عبور می کند و کیلومتر 6 محور نیم ور به دلیجان و جاده ای که با گذشتن از چند روستا، با مسیر قبل یکی شده و در نهایت به آبگرم می رسد.

از کیلومتر 18 محور دلیجان به سلفچگان نیز مسیری وجود دارد که با طی مسافت 22 کیلومتری و پس از گذشتن از نزدیکی دهستان خورهه، به آبگرم می رسد. دسترسی به آبگرم از اراک نیز از کیلومتر 25 محور اراک به قم و از طریق جاده ای که از روستاهای امرآباد، شانق، ورین و خورهه عبور کرده و در انتهای مسیر با راه دسترسی قبل یکی شده و پس از حدود 108 کیلومتر در نهایت به آبگرم ختم خواهد شد، امکانپذیر است.

نام هایی که گویای خواص چشمه هاست

اطراف چشمه آبگرم محلات نیز مانند بسیاری از نقاط منطقه، معادن سنگ خودنمایی می کنند که برخی اوقات حیات چشمه ها را با مخاطره مواجه می کنند. زندگانی پیشتر به چالش های معادن سنگ منطقه و خطراتی که چشمه ها را تهدید می کند، پرداخته است. زمانی که وارد آبگرم شوید، روی تابلوها یا تکه سنگ هایی که در ابتدای جاده های خاکی وجود دارد، نام های جالبی از قبیل «آب دنبه» و «آب سلیمانی (سلیمانیه)» مشاهده خواهید کرد.

اینها در کنار «چشمه حکیم»، «چشمه سودا» و «چشمه روماتیسم»، از جمله 6 چشمه اصلی و خروشان آبگرم در منطقه بوده و هرکدام دارای دما، مواد معدنی و خواص مختلفی هستند، اما همه چیز از یک نقطه آغاز می شود، تکه سنگ بزرگی که ده هاست اینجا جا خوش کرده و گویا نشانه ای برای یک رویداد خاص بوده است.

اینجا و درست زیر همین تکه سنگ غول پیکر چشمه ای می جوشد که عمق آن را حدود بیست کیلومتر تخمین می زنند و کلیدواژه چشمه های آبگرم در نام این چشمه نهفته شده و در واقع آبگرم را در یک واژه توصیف می کند، چشمه «شفا». دمای چشمه شفا که لایه های سخت و سنگی زمین را می شکافد تا قدرت خود را نشان دهد، حدود 48 درجه سانتیگراد است. گفته می شود چشمه شفا اصلی ترین و پرخاصیت ترین چشمه آبگرم است.

6 چشمه و هزار درمان

چشمه های آبگرم محلات در مجموع دارای املاح و مواد معدنی مختلفی از جمله کلسیم، منیزیم، پتاسیم، فلویور، ید، آهن، سیلیس، آمونیاک، کلر و بسیاری مواد دیگر است که موجب تسکین دردهای عضلانی، مفصلی و عصبی از جمله روماتیسم و سیاتیک است. تسکین کمردرد و پادرد، فلج اعصاب محیطی، گرفتگی های عصبی یا عضلانی و تسریع در بهبود فلج های ناشی سکته ها از خواص استفاده از چشمه های آبگرم است.

رفع برخی بیماری های صفراوی، گوارشی، کبدی و کلیوی و بهبود بیماری های پوستی، جلدی و قارچی از جمله درماتیت مزمن و اگزما، خواب آور، اشتهاآور و آرامبخش بودن از دیگر خواص این چشمه ها است. همچنین گازهای موجود در این چشمه ها درمان مناسبی برای برخی بیماری های تنفسی و ریه است. در مجموع می توان آبگرم محلات را جایگزین یا مکمل مناسبی برای انواع فیزیوتراپی و بازتوانی بدنی بیماران و سالخوردگان، طی دوران نقاهت بعد از جراحی مفاصل و راهکار مناسبی برای ریکاوری پس از مسابقه ورزشکاران دانست.

در گذشته، در مقطعی، مطالعاتی درخصوص تولید لوازم آرایشی، بهداشتی و دارویی از مواد معدنی موجود در آب چشمه ها انجام شد اما نیمه تمام ماند ولی وجود آزمایشگاه در مجموعه آبدرمانی و اسناد این مطالعه، می تواند ظرفیت مناسبی برای انجام مطالعات بیشتر توسط شرکت های دانش بنیان سلامت محور حول این موضوع باشد. در صورت به نتیجه رسیدن این پژوهش با توجه به در دسترس بودن ارزان مواد اولیه، می توان علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، اشتغال مناسبی نیز در منطقه ایجاد کرد.

بی رنگ و بی بو! این ویژگی آبگرم مناسب همه ذایقه هاست

اگر تجربه حضور در آبگرم های دیگر را داشته باشید، بوی نامطبوعی در اکثر آنها استشمام می شود که در بیشتر موارد ناشی از گوگرد است اما آنچه که این چشمه را در سراسر کشور متمایز می کند و کمتر درباره آن صحبت شده است، بدون بو و رنگ بودن آب چشمه های آبگرم محلات است. گفته می شود که آبگرم محلات یکی از 5 چشمه آبگرم در جهان است که از این مشخصه مهم برخوردار است. این ویژگی منحصر به فرد می تواند انگیزه دوچندانی برای استفاده از این محیط را فراهم کند.

به دلیل قرار گرفتن در ارتفاع و نبود صنایع آلاینده در اطراف آبگرم، می توان از چشم انداز زیبای آبگرم که بر مناطق اطراف خود مشرف است در کنار هوای پاک آن لذت برده و لحظات آرامش بخشی را سپری کرد.

از آتشفشان خبری نیست

برخی معتقدند که احتمال آتشفشانی بودن منطقه وجود داشته و آب چشمه در اثر تماس با مواد مذاب آتشفشان به این دما می رسد اما پروفسور ایرج عشقی، زمین شناس برجسته بین المللی که مطالعات بسیاری را در زمینه آتشفشان های مختلف در سراسر دنیا داشته است در این زمینه در گفت و گو با زندگانی اظهار کرد: به دلیل عمق جوشش چشمه های آبگرم محلات و دمای بالای لایه های زیرین زمین، آب چشمه به این دما می رسد. همچنین در بخار آب چشمه های آبگرم، گازی که نشان دهنده تماس آب با مواد مذاب آتشفشانی باشد وجود ندارد.

قرار گرفتن آبگرم محلات در منطقه مرکزی کشور و در 40 کیلومتری شهرستان دلیجان به عنوان شاهراه اصلی ارتباطی جنوب به شمال و شرق به غرب کشور، دسترسی به آبگرم محلات از نقاط مختلف کشور را تسهیل کرده به طوری که با چند ساعت رانندگی از نقاط مختلف کشور می توان حضور در این مکان را تجربه کرد. اما توجه چندانی به این موقعیت ویژه نشده و جای خالی معرفی این پتانسیل احساس می شود.

در این نقطه ده ها واحد توسط بخش خصوصی با کاربری مختلف از جمله استخر، سوییت، حوضچه های کوچک و بزرگ و هتل سه ستاره با عنوان مجتمع آبدرمانی آبگرم محلات احداث شده تا پذیرای مهمانان و گردشگرانی باشد که از چشمه ها استفاده می کنند. هرساله و در تمام فصول سال به ویژه تعطیلات پایان هفته و تابستان، مسافران بسیاری از آبگرم استفاده می کنند به طوری که در نوروز ظرفیت اماکن اقامتی دولتی و خصوصی منطقه به طور کامل تکمیل می شود. امکان اقامت در واحدهای ویلایی موجود در این منطقه با بهره مندی از استخر اختصاصی، از امکانات برجسته آبگرم محلات است اما برخی کم توجهی ها و محدودیت های موجود، راه را بر توسعه و رونق مجموعه بسته است.

مجتمع جهانگردی؛ ایده جذابی که اجرایی نشد!

مجموعه جهانگردی آبگرم یکی از ده ها پروژه ای است که ایرج اعتصام، مدرس دانشگاه برکلی آمریکا، از نوابغ معماری کشور و چهره های شاخص معماری جهان در سال 1352 طرح آن را ارایه کرد. وی طراح مجموعه جهانگردی سرعین نیز بود. نمی توان با قطعیت سخن گفت اما می توان حدس زد که قرار بوده مجموعه ای با آن شکل در آبگرم محلات نیز احداث شود. شاید اگر همه چیز درست پیش می رفت، آبگرم محلات با آن خواص جادویی اش اکنون جایگاه اصلی خود را یافته بود و همه آن را می شناختند اما بنا به دلایلی نامعلوم این طرح آن گونه که شایسته است، به سرانجام نرسید و حتی تلاش های زندگانی برای دسترسی به جزییات طرح نیز بی نتیجه مانده است.

ارزش مجموعه جهانگردی زمانی مشخص می شود که بدانیم ایرج اعتصام طراح مجموعه های بزرگی چون شاهچراغ شیراز، پردیس دانشگاه سیستان و بلوچستان، پارک تهران، شهر جدید لتیان، طرح منطقه ای و توریستی کرانه های دریای خزر، طرح جامع شهرهای شیراز، کازرون، زنجان، ساری و گرگان، طرح اولیه مجموعه سن تروپه در جنوب فرانسه، مجموعه های مسکونی و خانه های ویلایی در شهرهای سیاتل، سن خوزه، سن فرانسیسکو و لس آنجلس آمریکا، مجموعه هفت بلوک اداری در بل ویوِ واشینگتن، مجموعه ساختمانی حجاج در مدینه و بازسازی محل اقامت نمایندگی دایم ایران در سازمان ملل نیز بوده است.

اگرچه آبگرم محلات در وضعیت موجود نیز شرایط مطلوبی را برای استفاده مسافران فراهم کرده اما نیمه کاره ماندن این طرح را می توان سرمنشاء بسیاری از نارسایی های این ظرفیت ارزشمند دانست.

پیوند ادامه دار جاده های ناایمن و محلات؛ این قسمت: آبگرم

جاده های ناایمن و دوطرفه دسترسی به آبگرم یکی از موانع حضور گردشگران است. این جاده های کم عرض، فاقد روشنایی و دید مناسب حتی در روز بوده و به مخاطره ای برای اهالی بومی منطقه نیز تبدیل شده و هرساله حوادث بسیاری را به همراه دارد. پیچ های تند جاده ها در کنار ناآشنایی افرادی که برای اولین بار حضور در آبگرم را تجربه می کنند، خطرات بالقوه ای را برای جان مسافران به همراه دارد.

سال هاست که تغییری در وضعیت جاده های آبگرم ایجاد نشده و این جاده ها با وجود اینکه مسیر تردد خودروهای حمل مواد معدنی هستند، از مواهب معدن بی بهره بوده و چه بسا تردد این خودروها از عوامل تخریب روکش آسفالت این جاده هاست. در صورت بارش نزولات جوی، خطر تردد در این جاده ها افزایش بسیاری پیدا کرده و در برخی موارد موجب مسدود شدن آنها می شود.

اگرچه در طول سال های گذشته گفته ها و وعده های بسیاری در ارتباط با توسعه آبگرم مطرح شده اما تنها در حد حرف باقی مانده و پیشرفت خاصی در مجموعه مشاهده نمی شود. عدم توجه و رسیدگی به مجموعه باعث شده تا تجهیزات و بناهای موجود نیز به تدریج به سمت فرسودگی حرکت کند. وجود نگاه های کوتاه مدت و فاقد آینده نگری و همچنین برخی تعارضات که تلاشی برای رفع آن نشده، از عواملی است که باعث شده تا منطقه پرظرفیت آبگرم در مدار توسعه قرار نگیرد.

تلاش های چشمگیری برای توسعه زیرساخت های منطقه انجام نشده و آنتن دهی شبکه موبایل در برخی نقاط منطقه و مسیر رسیدن به آبگرم مختل شده و دسترسی به اینترنت همراه نیز در برخی نقاط به دشواری فراهم است. اگرچه طبیعت، چشم انداز زیبایی را در منطقه فراهم کرده اما تلاشی در جهت زیباسازی ظاهری محدوده آبگرم ایجاد نشده و در مسیرهای پرتردد و استان های همجوار خبری از بیلبوردهای تبلیغاتی و تابلوهای مناسب هدایت به سمت آبگرم نیست.

گردشگری سلامت، ظرفیتی فراموش شده

با توجه به امکان بروز سوانح جاده ای و خطرات ناشی از استفاده از آبگرم برای برخی بیماران زمینه ای، وجود درمانگاهی با حداقل امکانات یا پایگاه امداد جاده ای و اورژانس، نیاز جدی آبگرم است. برخی از واحدهای اقامتی و هتل موجود در مجموعه نیز آب آشامیدنی مورد نیاز را از چاهی در 5 کیلومتری آبگرم تامین می کنند که با توجه به کاهش منابع آبی در سال های اخیر، هرگونه تغییر در میزان آبدهی این چاه، چالشی اساسی برای مجموعه خواهد بود.

فراموش نکنیم که علاوه بر ظرفیت های تفریحی آبگرم، گردشگری سلامت از مواردی است که به شدت مغفول مانده و برنامه ای برای آن وجود ندارد. با توجه به امکانات اقامتی مناسب در آبگرم، توجه به حوزه درمان و توسعه آن می تواند موجب سرازیر شدن مسافران و رونق منطقه شود.

به جرات می توان گفت که تلاش عملیاتی برای حضور گردشگران خارجی در آبگرم انجام نشده و عدم استفاده از نظرات دلسوزان و ایده پردازان نشان می دهد که راه طولانی برای رسیدن به این هدف وجود دارد. فاصله 200 کیلومتری فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره)، فاصله 230 کیلومتری فرودگاه اصفهان و فاصله 100 کیلومتری فرودگاه اراک تا آبگرم مزیتی است که می توان از آن برای حضور مسافران و تورهای گردشگری خارجی استفاده کرد. از مزیت نزدیکی آبگرم به قم به عنوان نقطه هدف زایرانی از کشورهای همسایه نیز بهره ای برده نشده است. در حالی که دعوت از رایزنان فرهنگی، سفرا و کارداران کشورهای مختلف به ویژه کشورهای همسایه در قالب تورهای گردشگری می تواند معرف خوبی در سطح بین المللی برای این مجموعه باشد و حتی به جذب سرمایه گذاران خارجی نیز کمک کند.

جذب گردشگران خارجی، گامی که برداشته نشده!

به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی آبگرم محلات، شرایط مناسبی برای جذب گردشگرانی از کشورهای عربی همسایه و حاشیه خلیج فارس وجود دارد که با اندکی همت و خلاقیت می توان از این موقعیت استفاده کرد. استان مرکزی و اراک در طول سال و به ویژه ماه های محرم و صفر میزبان و محل تردد زایرانی از کشور عراق است که از طریق زمینی و به قصد زیارت اماکن مذهبی کشور از جمله حرم حضرت معصومه(ع) و امام رضا(ع) راهی ایران می شوند. وجود یک کلینیک چشم پزشکی در شهر قم که هرساله پذیرای تعداد قابل توجه بیماران از کشورهای عرب منطقه است که برخی از آنها دوران نقاهت چند روزه خود را در کشورمان سپری می کنند نیز یک ظرفیت های بالقوه برای آبگرم محلات محسوب می شود.

آگاهی این افراد از وجود این ظرفیت در منطقه می تواند باعث ارزآوری برای کشور، توسعه گردشگری بین المللی در آبگرم و در نهایت افزایش امکانات رفاهی در آبگرم شود. حضور گردشگران خارجی می تواند توسعه زیرساخت های ارتباطی آبگرم را تسهیل کند. با توجه به افزایش قیمت دلار، حضور گردشگران خارجی در آبگرم محلات در مقایسه با تجربه حضور در آبگرم های کشورهای اروپایی، به مراتب سفری ارزان تر را برای آنها به همراه خواهد داشت.

چشمه های درمانی آبگرم محلات موقعیت ویژه ای برای توسعه منطقه هستند اما، ظرفیت شناسی و آیند نگری، حلقه مفقوده نگرش مسیولان درخصوص این ظرفیت ارزشمند است که در صورت توجه و برنامه ریزی مناسب، اشتغال قابل توجهی را فراهم خواهد کرد. نزدیکی به محوطه باستانی و ارزشمند خورهه، نقاط دیدنی محلات، باغات گل محلات، معادن و نمایشگاه دایمی سنگ، همه حلقه های منفصلی هستند که اگر در قالب یک زنجیره قرار بگیرند، آنگاه می توانند به همکاری دولت در توسعه زیرساخت ها بیایند اما گام ابتدایی و تشکیل این زنجیره بر عهده مسیولان کشور است.

پایان خبر زندگانی