دادخواست طلاق عسر و حرج

دادخواست طلاق عسر و حرج راهی قانونی برای زنانی است که زندگی مشترک را غیرقابل تحمل می یابند. این مسیر به زوجه امکان می دهد تا با اثبات شرایط دشوار، از همسر خود جدا شود و به حقوق قانونی خود دست یابد.

زندگی مشترک، ستونی از جامعه انسانی است که بر مبنای محبت، تفاهم و احترام متقابل بنا می شود. اما گاهی اوقات، شرایطی پیش می آید که این ستون ها دچار تزلزل شده و ادامه زندگی برای یکی از طرفین، به ویژه زن، غیرممکن و مشقت بار می شود. در چنین موقعیت هایی، قانون حمایت گر افراد آسیب پذیر خواهد بود و راهکاری به نام دادخواست طلاق عسر و حرج را پیش روی زنان قرار می دهد تا بتوانند از سختی ها و فشارهای غیرقابل تحمل رهایی یابند. این مسیر، هرچند دشوار و پرچالش است، اما حق قانونی زنان برای پایان دادن به یک زندگی مشقت بار را به رسمیت می شناسد.

سفر به سوی طلاق عسر و حرج، مسیری پیچیده و پر از ابهامات حقوقی است که نیاز به آگاهی دقیق و گام های سنجیده دارد. از درک مفهوم دقیق «عسر و حرج» گرفته تا جمع آوری مستندات قوی، تنظیم دادخواست و پیگیری مراحل قضایی، هر قدم در این راه اهمیت بسزایی دارد. آشنایی با حقوق مالی و غیرمالی زوجه و همچنین اطلاع از مدت زمان و هزینه های احتمالی، از جمله نکات کلیدی است که به زنی که در این مسیر گام برمی دارد، کمک می کند تا با دیدی روشن تر و عزمی راسخ تر، برای آینده خود تصمیم گیری کند. این مقاله با هدف روشن کردن این مسیر، گام به گام در کنار شما خواهد بود تا با آگاهی کامل، از حقوق خود دفاع کنید.

عسر و حرج چیست؟ تعریف قانونی و ابعاد آن

برای درک دادخواست طلاق عسر و حرج، ابتدا باید با مفهوم عسر و حرج از دیدگاه قانون آشنا شد. این مفهوم، هسته اصلی این نوع طلاق است و بدون درک آن، پیمودن این مسیر دشوار خواهد بود. عسر و حرج، به وضعیتی اشاره دارد که ادامه زندگی زناشویی برای زن، با سختی و مشقت بسیار همراه شده و تحمل آن از توان وی خارج باشد.

تعریف حقوقی عسر و حرج در قانون مدنی

تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی ایران، به صراحت به تعریف عسر و حرج پرداخته است: «عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن دشوار باشد.» این تعریف، مبنای قانونی تمامی اقداماتی است که یک زن برای درخواست طلاق بر اساس عسر و حرج انجام می دهد. نکته مهم این است که مصادیق عسر و حرج، محدود به موارد خاصی نیست و هر وضعیتی که شرایط ذکر شده را ایجاد کند، می تواند مورد توجه قرار گیرد.

ملاک تشخیص عسر و حرج از نظر قاضی

تشخیص وجود عسر و حرج، بر عهده قاضی دادگاه خانواده است. قاضی با بررسی تمامی اوضاع و احوال خاص زندگی زوجین، عرف جامعه، و مدارک و شواهد ارائه شده، تصمیم می گیرد که آیا وضعیت موجود برای زن واقعاً مشقت بار و غیرقابل تحمل است یا خیر. این بدان معناست که صرف ادعای عسر و حرج کافی نیست؛ بلکه باید دلایل و مدارک کافی برای اثبات آن به دادگاه ارائه شود. هر پرونده ای شرایط منحصر به فرد خود را دارد و تشخیص قاضی، بر اساس همین ویژگی ها شکل می گیرد.

تفاوت عسر و حرج با شروط ۱۲ گانه عقد

یکی از ابهامات رایج، تفاوت بین عسر و حرج و شروط ۱۲ گانه ضمن عقد است. شروط ۱۲ گانه عقد، شروطی هستند که در سند ازدواج درج شده اند و در صورت تحقق هر یک از آن ها، زن می تواند از طریق وکالت ضمن عقد، بدون نیاز به اثبات عسر و حرج، خود را مطلقه کند. به عبارت دیگر، این شروط، پیش از وقوع مشکلات، توسط زوجین پذیرفته شده اند و تحقق آن ها به زن حق طلاق می دهد. در حالی که عسر و حرج، وضعیتی است که بدون توافق قبلی و در طول زندگی مشترک ایجاد می شود و زن باید آن را در دادگاه اثبات کند. در موارد عسر و حرج، حتی اگر شروط ۱۲ گانه محقق نشده باشند، باز هم زن حق طلاق دارد، به شرطی که بتواند مشقت آور بودن زندگی را به قاضی اثبات کند.

بار اثبات عسر و حرج بر عهده کیست؟

در دادخواست طلاق عسر و حرج، بار اثبات عسر و حرج به طور کامل بر عهده زوجه است. این بدان معناست که زن باید با ارائه مدارک و شواهد معتبر و قانع کننده، به دادگاه نشان دهد که ادامه زندگی با همسرش برای او مشقت بار و غیرقابل تحمل شده است. این مستندات می توانند شامل گواهی پزشکی قانونی، گزارش کلانتری، شهادت شهود، پیامک ها، عکس ها، فیلم ها و هرگونه مدرک دیگری باشند که وجود شرایط عسر و حرج را تأیید کند. جمع آوری دقیق و مستند این شواهد، نقش حیاتی در موفقیت پرونده دارد.

مصادیق عسر و حرج: کدام شرایط شما را به طلاق می رساند؟

قانونگذار برای روشن تر شدن مفهوم عسر و حرج، چند مصداق اصلی را برشمرده است. با این حال، باید دانست که این موارد جنبه تمثیلی دارند و قاضی می تواند با توجه به اوضاع و احوال هر پرونده، موارد دیگری را نیز به عنوان عسر و حرج بپذیرد. آشنایی با این مصادیق، به زن کمک می کند تا شرایط خود را بهتر ارزیابی کرده و مستندات لازم را جمع آوری کند.

۵ مصداق اصلی ذکر شده در قانون (با جزئیات، مثال و مدارک اثبات هر کدام):

1. ترک زندگی مشترک توسط زوج:

   • توضیح: اگر شوهر بدون عذر موجه، زندگی مشترک را برای مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب در یک سال ترک کند، این امر می تواند مصداق عسر و حرج محسوب شود. عدم اطلاع از محل سکونت شوهر، عدم تأمین نفقه و عدم پاسخگویی، زندگی زن را با مشقت همراه می سازد.
   • مدارک اثبات: استشهادیه محلی (گواهی همسایگان یا افراد مطلع)، گزارش کلانتری (در صورت مراجعه برای اعلام غیبت)، شهادت شهود، تحقیقات محلی توسط دادگاه، پرینت مکالمات یا پیامک هایی که نشان دهنده عدم ارتباط است.

2. اعتیاد زیان آور زوج:

   • توضیح: اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی، در صورتی که به زندگی مشترک لطمه بزند و مرد از ترک آن امتناع ورزد، مصداق عسر و حرج است. این اعتیاد باید به گونه ای باشد که زندگی زن را به خطر اندازد یا مشقت بار کند.
   • مدارک اثبات: گواهی کمپ ترک اعتیاد (در صورت مراجعه و عدم موفقیت)، شهادت شهود (همسایگان، خانواده)، گزارش پزشکی قانونی (در صورت اثبات آثار فیزیکی اعتیاد)، احکام قضایی مرتبط با مصرف مواد یا مشروب، فیش های واریزی برای تأمین مواد.

3. محکومیت قطعی زوج به حبس:

   • توضیح: اگر مرد به دلیل ارتکاب جرمی، به حداقل پنج سال حبس قطعی محکوم شود، این وضعیت می تواند برای زن عسر و حرج محسوب شود. دوری طولانی مدت همسر و عدم امکان ایفای نقش های زناشویی، زندگی زن را دچار خلأ و مشقت می کند.
   • مدارک اثبات: رای قطعی دادگاه کیفری که میزان و مدت حبس را مشخص می کند.

4. سوء رفتار مستمر و ضرب و شتم:

   • توضیح: هرگونه سوء رفتار مستمر، از جمله ضرب و شتم، توهین، فحاشی، و تحقیر که فراتر از تحمل زن باشد و زندگی او را با ترس و مشقت همراه کند، مصداق بارز عسر و حرج است. تکرار این خشونت ها، زن را در وضعیت روانی نامناسبی قرار می دهد.
   • مدارک اثبات: گزارش های متعدد پزشکی قانونی (در صورت مراجعه برای معاینه جراحات)، شهادت شهود (افراد مطلع)، گزارش کلانتری، صورت جلسات دادسرا و شکایات قبلی، تصاویر و فیلم هایی که خشونت را نشان می دهند.

5. ابتلا زوج به بیماری های صعب العلاج:

   • توضیح: اگر مرد به بیماری های صعب العلاج جسمی یا روانی مبتلا باشد که زندگی مشترک را مختل کند، غیرقابل درمان باشد، یا مسری باشد و سلامت زن را به خطر اندازد، می تواند مصداق عسر و حرج تلقی شود.
   • مدارک اثبات: گواهی پزشک متخصص (با ذکر نوع بیماری، وضعیت درمان، و تأثیر بر زندگی مشترک)، پرونده پزشکی، تأییدیه روانپزشک (برای بیماری های روانی).

سایر مصادیق عسر و حرج (علم قاضی و رویه قضایی):

علاوه بر موارد ذکر شده در قانون، رویه قضایی و تشخیص قاضی می تواند سایر شرایط را نیز به عنوان عسر و حرج بپذیرد. این موارد بر اساس عرف و اوضاع و احوال خاص هر پرونده ارزیابی می شوند:

• تهدید جانی، مالی و حیثیتی: اگر مرد به صورت مستمر زن را با تهدید به قتل، آسیب رساندن مالی یا هتک حیثیت مواجه کند، این وضعیت می تواند مصداق عسر و حرج باشد. مدارک اثبات: پیامک ها، تماس های ضبط شده، شهادت شهود، گزارش های کلانتری.

• توهین و فحاشی مستمر و تحقیر: زمانی که مرد به طور مداوم و مستمر به زن توهین و فحاشی کرده و او را تحقیر کند، به گونه ای که کرامت و آرامش روحی زن سلب شود، این امر نیز می تواند به عنوان عسر و حرج مطرح گردد. مدارک اثبات: شهادت شهود، پیامک ها یا چت های توهین آمیز.

• عدم پرداخت نفقه: در صورتی که مرد به مدت طولانی و بدون عذر موجه از پرداخت نفقه زن خودداری کند، علاوه بر جرم ترک انفاق، این وضعیت می تواند به دلیل ایجاد مشقت مالی و روحی، مصداق عسر و حرج نیز باشد. مدارک اثبات: حکم دادگاه مبنی بر محکومیت به ترک انفاق، استشهاد محلی.

• ازدواج مجدد زوج بدون اجازه دادگاه یا رضایت زوجه: اگرچه ازدواج مجدد مرد بدون اذن همسر اول به خودی خود حق طلاق برای زن ایجاد نمی کند، اما اگر این اقدام منجر به ایجاد وضعیت مشقت بار برای زن اول شود (مثلاً عدم توانایی مالی برای اداره دو زندگی، نادیده گرفتن حقوق زن اول)، می تواند مصداق عسر و حرج قرار گیرد. مدارک اثبات: سند ازدواج مجدد مرد، گزارش عدم پرداخت نفقه.

• بیماری های روانی شدید زوج: ابتلا به بیماری های روانی شدید که زندگی مشترک را غیرقابل ادامه سازد و به گونه ای باشد که امنیت روحی یا جسمی زن را به خطر اندازد یا او را به پرستاری دائم از همسر مجبور کند، می تواند مصداق عسر و حرج باشد. مدارک اثبات: گواهی پزشک روانپزشک معتمد دادگاه، سوابق بستری در مراکز درمانی.

• عنن (ناتوانی جنسی) یا ناباروری: در صورتی که مرد دچار ناتوانی جنسی باشد و این ناتوانی پس از مدت زمان کافی و درمان های لازم برطرف نشود و زن خواهان طلاق به این دلیل باشد، می تواند از مصادیق عسر و حرج محسوب شود. همچنین ناباروری (در صورت توافق اولیه زوجین بر فرزندآوری و گذشت زمان معقول)، می تواند موجب عسر و حرج گردد. مدارک اثبات: گواهی پزشک متخصص ارولوژی یا زنان، سوابق درمانی.

• فریب در ازدواج: اگر مرد با فریب و تدلیس، خود را دارای ویژگی هایی معرفی کرده باشد که بعداً خلاف آن ثابت شود و این امر به قدری مهم باشد که زن اگر می دانست هرگز با او ازدواج نمی کرد، می تواند مصداق عسر و حرج باشد. مدارک اثبات: شهادت شهود، مدارک مربوط به عدم وجود ویژگی ادعایی.

«در مسیر اثبات عسر و حرج، هر مدرک کوچک و هر شاهد مطلعی می تواند نقشی تعیین کننده ایفا کند. داستان شما، با تمامی جزئیاتش، قدرتمندترین ابزار برای یافتن عدالت است.»

مراحل دادخواست طلاق عسر و حرج: گام به گام تا صدور حکم

مسیری که یک زن برای رسیدن به طلاق از طریق عسر و حرج طی می کند، مجموعه ای از گام های حقوقی و اداری است که نیاز به دقت و پیگیری دارد. آشنایی با این مراحل، به کاهش استرس و سردرگمی کمک می کند.

گام اول: جمع آوری مدارک لازم

پیش از هر اقدامی، مهم ترین قدم، جمع آوری تمامی مدارک مورد نیاز است. این مدارک به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

• مدارک هویتی و زناشویی:
  • اصل و کپی عقدنامه یا رونوشت محضری آن
  • اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجه
  • اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوج (در صورت امکان)
• مدارک اثبات عسر و حرج:
  • گزارش های پزشکی قانونی (مربوط به ضرب و شتم یا بیماری)
  • گزارش های کلانتری یا مراجع قضایی (برای سوء رفتار، ترک منزل یا تهدید)
  • استشهادیه محلی (گواهی همسایگان، دوستان یا اقوام مطلع از وضعیت)
  • شهادت شهود (افرادی که حاضر به ادای شهادت در دادگاه هستند)
  • مدارک مربوط به اعتیاد (گواهی کمپ، سوابق درمانی)
  • احکام قضایی (مربوط به حبس زوج، ترک نفقه)
  • پیامک ها، عکس ها، فیلم ها یا هرگونه سندی که دال بر مشقت بار بودن زندگی باشد.

گام دوم: تنظیم دادخواست طلاق عسر و حرج

تنظیم یک دادخواست حقوقی، نیازمند دقت و استفاده از زبان مناسب حقوقی است. دادخواست باید شامل اطلاعات خواهان (زن) و خوانده (شوهر)، خواسته (طلاق به دلیل عسر و حرج)، شرح دلایل و مستندات عسر و حرج، و منضمات (مدارک پیوست) باشد. در این مرحله، نقش وکیل متخصص خانواده بسیار پررنگ است. یک وکیل می تواند با تجربه خود، دلایل را به بهترین نحو تنظیم کرده و از اصطلاحات صحیح حقوقی استفاده کند تا دادخواست شما از استحکام لازم برخوردار باشد. این کار شانس موفقیت پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

گام سوم: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دادخواست، باید آن را به همراه تمامی مدارک پیوست، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کرد. این دفاتر مسئولیت ارسال الکترونیکی دادخواست به دادگاه های صالح را بر عهده دارند. در این مرحله، هزینه های دادرسی و ابطال تمبر نیز باید پرداخت شود. کارکنان این دفاتر شما را در انجام فرآیند ثبت راهنمایی خواهند کرد.

گام چهارم: ارجاع پرونده به شعبه دادگاه خانواده

پس از ثبت، دادخواست به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع داده می شود. قاضی شعبه ابتدا یک بررسی اولیه روی پرونده انجام می دهد تا از کامل بودن مدارک و مطابقت با قوانین اطمینان حاصل کند. سپس، وقت رسیدگی تعیین شده و طرفین (خواهان و خوانده) از طریق ابلاغیه رسمی دادگاه، برای حضور در جلسه دادرسی دعوت می شوند.

گام پنجم: جلسات دادرسی و ارائه دلایل

در جلسات دادرسی، طرفین یا وکلای آن ها فرصت پیدا می کنند تا دلایل، مستندات و اظهارات خود را به دادگاه ارائه دهند. زن باید به طور واضح و مستدل، شرایط عسر و حرج خود را تشریح کرده و مدارک جمع آوری شده را به قاضی ارائه کند. شهود نیز در این جلسات حاضر شده و شهادت خود را بیان می کنند. قاضی ممکن است برای روشن شدن ابهامات، سوالاتی از طرفین یا شهود بپرسد.

گام ششم: ارجاع به مشاور خانواده و داوری

در اکثر پرونده های طلاق، به ویژه در طلاق عسر و حرج، دادگاه ابتدا پرونده را به مشاور خانواده و سپس به داوری ارجاع می دهد. هدف از این اقدام، تلاش برای صلح و سازش بین زوجین و حفظ بنیان خانواده است. مشاوران و داوران پس از گفت وگو با طرفین و بررسی مشکلات، گزارشی از وضعیت موجود و نتیجه تلاش های خود برای سازش را به دادگاه ارائه می دهند. حتی اگر تلاش برای سازش موفقیت آمیز نباشد، این مراحل قانونی باید طی شوند.

گام هفتم: صدور رای بدوی و امکان اعتراض

پس از طی تمامی مراحل دادرسی و بررسی مدارک و گزارش های مشاوران و داوران، قاضی رای بدوی خود را صادر می کند. در صورت احراز عسر و حرج زوجه، دادگاه حکم طلاق را صادر خواهد کرد. این رای، «بدوی» نامیده می شود، به این معنی که طرفین ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای، حق تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان را دارند. اگر یکی از طرفین به رای بدوی اعتراض کند، پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارسال می شود. پس از صدور رای از دادگاه تجدیدنظر، اگر باز هم اعتراض وجود داشته باشد، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد.

گام هشتم: اجرای صیغه طلاق

پس از اینکه رای طلاق قطعیت یافت (یعنی مهلت های تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی به پایان رسید یا آراء صادره تأیید شدند)، زن باید با در دست داشتن گواهی قطعیت رای، به یکی از دفاتر رسمی ثبت طلاق مراجعه کند. در این مرحله، صیغه طلاق جاری شده و طلاق به صورت رسمی ثبت می شود. این گام پایانی برای اتمام قانونی زندگی مشترک است.

نمونه دادخواست طلاق عسر و حرج (قابل کپی و شخصی سازی)

یک دادخواست حقوقی استاندارد، ساختاری مشخص دارد که شامل اطلاعات خواهان، خوانده، خواسته، دلایل و مستندات، و شرح درخواست می شود. در ادامه، نمونه هایی از دادخواست طلاق عسر و حرج برای حالات مختلف ارائه می شود که می توانید با جایگذاری اطلاعات خود، از آن ها استفاده کنید.

ساختار کلی یک دادخواست حقوقی:

1. خواهان: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس زوجه
2. خوانده: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس زوج
3. خواسته: صدور حکم طلاق به دلیل عسر و حرج
4. دلایل و منضمات:
   • سند ازدواج (عقدنامه)
   • شناسنامه و کارت ملی خواهان
   • مدارک اثبات عسر و حرج (گزارش پزشکی قانونی، استشهادیه، گزارش کلانتری، و …)
5. شرح درخواست: شرح مفصل و مستدل شرایط عسر و حرج و تقاضای طلاق

نمونه دادخواست عمومی طلاق به دلیل عسر و حرج:

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛

به استحضار می رساند:

اینجانب [نام کامل خواهان]، فرزند [نام پدر خواهان]، به شماره ملی [شماره ملی خواهان]، متولد [تاریخ تولد خواهان]، به موجب عقدنامه شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقدنامه] صادره از دفترخانه ازدواج شماره [شماره دفترخانه]، به عقد دائم خوانده محترم آقای [نام کامل خوانده]، فرزند [نام پدر خوانده]، به شماره ملی [شماره ملی خوانده]، متولد [تاریخ تولد خوانده] درآمده ام. حاصل این ازدواج [تعداد فرزندان] فرزند به نام های [نام فرزندان] می باشد.

متاسفانه از تاریخ [تاریخ شروع مشکلات یا تاریخ مشخصی از زندگی مشترک]، زندگی مشترک بنده با خوانده محترم، به دلیل [شرح کلی عسر و حرج، مثلاً: سوء رفتار مداوم، عدم مسئولیت پذیری، ترک زندگی و…] دچار مشقات و سختی های فراوان شده است. تمامی تلاش های اینجانب برای بهبود وضعیت و ادامه زندگی، بی نتیجه مانده و ادامه این شرایط، برای بنده غیرقابل تحمل گردیده است.

با استناد به تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و با توجه به اینکه دلایل و مستندات عسر و حرج اینجانب به پیوست این دادخواست تقدیم می گردد، از محضر محترم دادگاه، صدور حکم طلاق به دلیل عسر و حرج مورد استدعاست.

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل عقدنامه
2. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان
3. [ذکر سایر مدارک اثباتی مانند: استشهادیه محلی، گزارش کلانتری، گواهی پزشکی قانونی و…]

با احترام فراوان،
[امضا و تاریخ]

نمونه دادخواست اختصاصی طلاق به دلیل ضرب و شتم:

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛

به استحضار می رساند:

اینجانب [نام کامل خواهان]، به موجب عقدنامه شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقدنامه]، به عقد دائم خوانده محترم آقای [نام کامل خوانده] درآمده ام. متاسفانه از تاریخ [تاریخ اولین ضرب و شتم یا تاریخ شروع خشونت ها]، خوانده محترم به صورت مکرر و مستمر اقدام به ضرب و شتم اینجانب نموده و زندگی مشترک را برای بنده به جهنمی غیرقابل تحمل تبدیل کرده اند. این خشونت ها علاوه بر آسیب های جسمی، لطمات روحی و روانی عمیقی نیز بر من وارد آورده است.

گزارش های پزشکی قانونی به شماره های [شماره گزارش ۱] مورخ [تاریخ گزارش ۱] و [شماره گزارش ۲] مورخ [تاریخ گزارش ۲] که به پیوست تقدیم می گردد، موید این خشونت هاست. همچنین [در صورت وجود: شهادت شهود، گزارش کلانتری، تصاویر یا فیلم ها] نیز دال بر صحت ادعاهای اینجانب می باشد.

لذا با توجه به مشقت و سختی ناشی از سوء رفتار مستمر و ضرب و شتم از سوی خوانده، و استناد به تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، از محضر محترم دادگاه، صدور حکم طلاق به دلیل عسر و حرج مورد استدعاست.

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل عقدنامه
2. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان
3. کپی برابر اصل گزارش های پزشکی قانونی
4. [ذکر سایر مدارک اثباتی مانند: استشهادیه، گزارش کلانتری و…]

با احترام فراوان،
[امضا و تاریخ]

نمونه دادخواست اختصاصی طلاق به دلیل اعتیاد زوج:

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛

به استحضار می رساند:

اینجانب [نام کامل خواهان]، به موجب عقدنامه شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقدنامه]، به عقد دائم خوانده محترم آقای [نام کامل خوانده] درآمده ام. خوانده محترم از [تاریخ شروع اعتیاد یا از ابتدای زندگی مشترک] به [نوع ماده مخدر یا مشروبات الکلی] اعتیاد شدید داشته و این اعتیاد، زندگی مشترک را به طور کلی مختل کرده است. علی رغم تلاش های مکرر اینجانب و بستری شدن ایشان در کمپ ترک اعتیاد به مدت [مدت زمان بستری] ماه در تاریخ [تاریخ بستری شدن]، متاسفانه خوانده به مصرف مواد بازگشته و هیچ تلاشی برای درمان و بهبود خود نمی کند.

این اعتیاد، علاوه بر مشکلات روحی و روانی، منجر به عدم تأمین هزینه های زندگی و درگیری های مداوم گردیده و ادامه زندگی را برای اینجانب با مشقت فراوان همراه ساخته است. [در صورت وجود: گزارش کمپ ترک اعتیاد، شهادت شهود، گزارش پزشکی] دال بر اعتیاد و عدم ترک آن از سوی خوانده می باشد.

لذا با توجه به اعتیاد زیان آور خوانده و مشقت ناشی از آن، و استناد به تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، از محضر محترم دادگاه، صدور حکم طلاق به دلیل عسر و حرج مورد استدعاست.

دلایل و منضمات:

1. کپی برابر اصل عقدنامه
2. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان
3. کپی برابر اصل گواهی کمپ ترک اعتیاد (در صورت وجود)
4. [ذکر سایر مدارک اثباتی مانند: استشهادیه، گزارش کلانتری و…]

با احترام فراوان،
[امضا و تاریخ]

نکات مهم در تکمیل و ارائه دادخواست:

• دقت و صراحت: در شرح درخواست، تمامی جزئیات مربوط به عسر و حرج را با دقت و صراحت بیان کنید. از کلی گویی پرهیز کنید.
• پیوست مستندات: اطمینان حاصل کنید که تمامی مدارک و مستندات اثباتی، به صورت کامل و خوانا به دادخواست پیوست شده اند.
• کمک وکیل: در صورت امکان، از یک وکیل متخصص خانواده برای تنظیم و پیگیری دادخواست کمک بگیرید تا از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری شود و شانس موفقیت پرونده افزایش یابد.

حقوق مالی و غیرمالی زوجه در طلاق عسر و حرج

یکی از نگرانی های اصلی زنان در هنگام طلاق، وضعیت حقوق مالی و غیرمالی آن هاست. در طلاق به دلیل عسر و حرج، زن از تمامی حقوق قانونی خود برخوردار است و حتی ممکن است شرایط خاصی برای او در نظر گرفته شود.

مهریه:

در طلاق عسر و حرج، بذل مهریه الزامی نیست. زن می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند و دادگاه موظف به صدور حکم برای پرداخت آن است. برخلاف طلاق خلع که زن برای طلاق، مهریه خود را بذل می کند، در طلاق عسر و حرج، زن به دلیل مشقت بار بودن زندگی خواهان جدایی است و بنابراین حق مهریه خود را از دست نمی دهد. مطالبه مهریه می تواند همزمان با دادخواست طلاق یا به صورت جداگانه انجام شود.

نفقه:

زن در این نوع طلاق نیز، مستحق دریافت نفقه ایام گذشته و آینده است. نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن، پوشاک، غذا، اثاث منزل، و هزینه های درمانی و بهداشتی می شود. زن می تواند نفقه معوقه خود را تا قبل از تاریخ صدور حکم طلاق، و همچنین نفقه ایام عده را مطالبه کند. عدم پرداخت نفقه خود می تواند یکی از مصادیق عسر و حرج باشد و ضمانت اجرای حقوقی و حتی کیفری دارد.

اجرت المثل و نحله:

اگر طلاق به درخواست زن و به دلیل سوء رفتار و تخلف مرد از وظایف زناشویی باشد، زن می تواند مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک و نحله را داشته باشد. اجرت المثل به معنای دستمزد کارهایی است که زن در خانه همسر خود انجام داده و شرعاً بر عهده او نبوده است (مانند خانه داری، آشپزی، بچه داری) و قصد تبرع نیز نداشته است. نحله نیز هدیه ای است که دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد و مدت زمان زندگی مشترک، برای زن تعیین می کند. شرایط تعلق اجرت المثل، نیاز به اثبات عدم قصد تبرع دارد.

جهیزیه:

جهیزیه از اموال زن محسوب می شود و در هر نوع طلاقی، زن حق استرداد آن را دارد. زن می تواند همزمان با دادخواست طلاق عسر و حرج یا با دادخواست جداگانه، جهیزیه خود را از همسرش مطالبه کند. بهتر است برای جهیزیه سیاهه امضا شده توسط مرد یا شهود وجود داشته باشد.

حضانت فرزندان:

تعیین تکلیف حضانت فرزندان در طلاق عسر و حرج، بر اساس مصلحت کودک و قوانین مربوطه انجام می شود. طبق قانون، حضانت فرزند تا ۷ سالگی با مادر و پس از آن با پدر است، مگر اینکه دادگاه تشخیص دهد که ادامه حضانت با هر یک از والدین، به مصلحت کودک نیست. در این نوع طلاق، دادگاه به وضعیت روحی و جسمی والدین و شرایط زندگی آن ها توجه ویژه ای می کند تا بهترین تصمیم برای آینده فرزندان اتخاذ شود. ملاقات فرزندان نیز بر اساس توافق طرفین یا حکم دادگاه صورت می گیرد.

شروط ضمن عقد:

اگر در سند ازدواج، شروط ضمن عقد (علاوه بر ۱۲ شرط چاپی، شروط اضافی) وجود داشته باشد، این شروط می توانند در تعیین حقوق مالی و غیرمالی زوجه در طلاق عسر و حرج تأثیرگذار باشند. مثلاً ممکن است شرط شده باشد که در صورت وقوع طلاق به دلیل سوء رفتار مرد، زن از حقوق مالی بیشتری برخوردار شود. تأثیر این شروط بر حقوق زوجه باید توسط وکیل بررسی شود.

مدت زمان و هزینه های طلاق عسر و حرج

طلاق عسر و حرج، به دلیل پیچیدگی های اثبات و مراحل قضایی، معمولاً زمان بر است و هزینه های خاص خود را دارد. آگاهی از این موارد، به برنامه ریزی بهتر کمک می کند.

مدت زمان تقریبی:

پروسه طلاق عسر و حرج از شروع تا قطعیت رای و اجرای صیغه طلاق، می تواند از ۶ ماه تا ۲ سال (و حتی بیشتر) متغیر باشد. این مدت زمان به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان برای تمامی پرونده ها یک زمان ثابت تعیین کرد.

عوامل موثر بر طولانی شدن فرآیند:

• اعتراضات و تجدیدنظرخواهی: اگر مرد به رای بدوی طلاق اعتراض کند، پرونده به دادگاه تجدیدنظر و در صورت لزوم به دیوان عالی کشور ارسال می شود که هر مرحله به طول زمان می افزاید.
• شلوغی دادگاه ها و شعب: حجم بالای پرونده ها در دادگاه های خانواده می تواند منجر به تأخیر در تعیین وقت رسیدگی و طولانی شدن فرآیند دادرسی شود.
• پیچیدگی پرونده: در مواردی که اثبات عسر و حرج دشوار باشد و نیاز به تحقیقات محلی، کارشناسی های متعدد (مثلاً پزشکی قانونی یا روانشناسی) و شهادت شهود زیادی باشد، زمان بیشتری صرف خواهد شد.
• عدم همکاری زوج: در صورتی که مرد در جلسات دادگاه حاضر نشود یا مدارک لازم را ارائه ندهد، این عدم همکاری می تواند روند رسیدگی را طولانی کند.
• نحوه جمع آوری مستندات: ضعف در جمع آوری مستندات و نیاز به تکمیل پرونده، می تواند منجر به تأخیر در رسیدگی شود.

هزینه های مربوطه:

هزینه های طلاق عسر و حرج شامل موارد زیر است:

• هزینه دادرسی و ابطال تمبر: این هزینه ها در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و بر اساس تعرفه های قانونی دریافت می شود.
• حق الوکاله وکیل: اگر وکیل اختیار شود، حق الوکاله وکیل بر اساس توافق با موکل و تعرفه های کانون وکلا تعیین می شود. این مبلغ بسته به تخصص وکیل و پیچیدگی پرونده، متفاوت خواهد بود.
• هزینه های کارشناسی: در برخی موارد (مانند بررسی بیماری، اعتیاد یا وضعیت مالی)، دادگاه ممکن است پرونده را به کارشناس ارجاع دهد که هزینه آن بر عهده متقاضی است.
• هزینه های جانبی: شامل هزینه کپی مدارک، رفت وآمد، ثبت اظهارنامه و …

راهکارهایی برای کاهش زمان و هزینه:

• انتخاب وکیل متخصص: یک وکیل باتجربه با تسلط بر قوانین و رویه های قضایی، می تواند با تنظیم دقیق دادخواست، ارائه مستندات قوی و پیگیری منظم، روند پرونده را تسریع بخشد.
• جمع آوری مستندات کامل: هرچه مدارک اثبات عسر و حرج کامل تر و قانع کننده تر باشند، نیاز به تحقیقات و جلسات متعدد کمتر می شود.
• حضور منظم در جلسات: حضور به موقع و منظم در تمامی جلسات دادگاه و همکاری با مشاوران و داوران، به پیشبرد سریع تر پرونده کمک می کند.
• آگاهی از حقوق: آشنایی با حقوق و تکالیف قانونی، از تصمیم گیری های شتابزده یا اشتباه که ممکن است روند را طولانی کند، جلوگیری می کند.

نمونه رای و دادنامه طلاق عسر و حرج

پس از طی مراحل دادرسی، دادگاه اقدام به صدور رای می کند. این رای که به آن دادنامه نیز می گویند، سندی است که تصمیم نهایی دادگاه را در مورد درخواست طلاق عسر و حرج منعکس می کند. معمولاً در ابتدا رای بدوی صادر می شود و پس از بررسی اعتراضات احتمالی در مراجع بالاتر (تجدیدنظر و دیوان عالی)، رای قطعی خواهد شد.

در یک دادنامه طلاق عسر و حرج، بخش های کلیدی وجود دارد که نشان دهنده احراز یا عدم احراز عسر و حرج است. یک نمونه فرضی از رای دادگاه بدوی را در نظر بگیرید:

شماره پرونده: [شماره پرونده]
شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
تاریخ صدور: [تاریخ صدور رای]
خواهان: خانم [نام و نام خانوادگی خواهان]
خوانده: آقای [نام و نام خانوادگی خوانده]
خواسته: صدور گواهی عدم امکان سازش و طلاق به دلیل عسر و حرج

گردش کار:

خواهان دادخواستی به خواسته فوق الذکر تقدیم این دادگاه نموده که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت، مورد رسیدگی قرار گرفت. خلاصه مفاد دادخواست، ارائه شده توسط وکیل محترم خواهان، شامل درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج ناشی از سوء رفتار مستمر و ضرب و شتم از سوی خوانده بوده است. دادگاه، رابطه زوجیت بین طرفین را محرز دانسته و پس از عدم حصول سازش در جلسات مشاوره خانواده و همچنین نظریه داوری مبنی بر عدم امکان صلح و سازش، اقدام به رسیدگی ماهوی نمود.

رای دادگاه:

دادگاه با بررسی دقیق محتویات پرونده، از جمله اظهارات خواهان و وکیل ایشان، شهادت شهود در جلسات رسیدگی، و گزارش های پیوست شده پزشکی قانونی به شماره های [شماره گزارش ۱] و [شماره گزارش ۲] که موید آسیب های جسمی وارد شده به خواهان می باشد، و همچنین گزارش کلانتری [شماره گزارش کلانتری]، و با در نظر گرفتن قاعده «نفی عسر و حرج» و تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، احراز می نماید که ادامه زندگی مشترک برای خواهان (زوجه) با مشقت بسیار همراه بوده و تحمل آن از حد متعارف خارج است. عسر و حرج زوجه برای این دادگاه محرز و اثبات گردیده است.

در خصوص حقوق مالی، دادگاه با استماع اظهارات خواهان، ایشان را مستحق دریافت تمام مهریه مندرج در عقدنامه به تعداد [تعداد مهریه] [نوع مهریه] می داند. در مورد اجرت المثل ایام زندگی مشترک نیز، با توجه به بررسی های انجام شده، خواهان مستحق مبلغ [مبلغ اجرت المثل] ریال تشخیص داده می شود. حضانت فرزند مشترک [نام فرزند] [دختر/پسر] [سن فرزند] ساله، با در نظر گرفتن مصلحت طفل، بر عهده مادر (خواهان) محول می گردد و حق ملاقات برای پدر (خوانده) مطابق توافق طرفین یا نظر دادگاه، [مثلاً: هر هفته جمعه از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر] تعیین می شود.

بنابراین، دادگاه مستنداً به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، حکم طلاق بائن بین خواهان خانم [نام خواهان] و خوانده آقای [نام خوانده] را صادر و گواهی عدم امکان سازش را جهت اجرای صیغه طلاق در دفاتر رسمی طلاق، صادر می نماید. زوجه می تواند پس از قطعیت این رای، با مراجعه به دفاتر رسمی طلاق، صیغه طلاق را جاری و ثبت نماید.

این رای حضوری بوده و ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه محترم تجدیدنظر استان [نام استان] می باشد.

رئیس شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان]

تحلیل بخش های مهم رای:

در این نمونه رای، به وضوح مشخص است که دادگاه چگونه به دلایل اثبات عسر و حرج اشاره کرده است (شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی، گزارش کلانتری). همچنین، تصمیم دادگاه در مورد حقوق مالی (مهریه، اجرت المثل) و حضانت فرزندان نیز به طور صریح بیان شده است. ذکر نوع طلاق (بائن) و مهلت تجدیدنظرخواهی، از دیگر جزئیات مهم یک دادنامه است که به زن کمک می کند تا با آگاهی از حقوق خود، مراحل بعدی را پیگیری کند.

سوالات متداول

آیا مرد هم می تواند به دلیل عسر و حرج طلاق بگیرد؟

خیر، بر اساس قانون مدنی ایران، درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج تنها از سوی زن امکان پذیر است. حق طلاق در اصل با مرد است و مرد می تواند هر زمان که بخواهد و بدون نیاز به ذکر دلیل، همسر خود را طلاق دهد (با رعایت حقوق مالی زن). در مقابل، زن تنها در شرایط خاصی مانند عسر و حرج، شروط ضمن عقد، یا وکالت در طلاق، می تواند از دادگاه درخواست طلاق کند.

آیا برای طلاق عسر و حرج حتماً باید وکیل گرفت؟

اجباری برای گرفتن وکیل وجود ندارد و زن می تواند شخصاً پرونده خود را پیگیری کند. اما به دلیل پیچیدگی های حقوقی و اداری پرونده های طلاق عسر و حرج، اکیداً توصیه می شود که از وکیل متخصص خانواده کمک گرفته شود. یک وکیل می تواند با دانش حقوقی و تجربه خود، به درستی دادخواست را تنظیم کند، مدارک لازم را جمع آوری و ارائه دهد، در جلسات دادگاه حاضر شود و از حقوق موکل خود به بهترین شکل دفاع کند. این امر شانس موفقیت پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش داده و از طولانی شدن و سردرگمی های احتمالی جلوگیری می کند.

در صورت عدم اثبات عسر و حرج چه اتفاقی می افتد؟

در صورتی که زن نتواند عسر و حرج خود را به دادگاه ثابت کند، دادخواست طلاق او از سوی دادگاه رد خواهد شد. این بدان معناست که حکم طلاق صادر نمی شود و زندگی مشترک به قوت خود باقی می ماند. البته زن می تواند به این رای دادگاه اعتراض کرده و در مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی، پرونده را پیگیری کند. اما در صورت قطعی شدن رای بر رد دادخواست، او دیگر نمی تواند با همین دلایل، مجدداً دادخواست طلاق عسر و حرج ارائه دهد و باید با دلایل جدیدی اقدام کند.

آیا بذل مهریه در طلاق عسر و حرج اجباری است؟

خیر، بذل مهریه در طلاق عسر و حرج اجباری نیست. زن در این نوع طلاق، تمامی حقوق مالی خود از جمله مهریه را می تواند مطالبه کند. در واقع، طلاق عسر و حرج ماهیتی متفاوت از طلاق خلع دارد که در آن، زن با بخشیدن قسمتی یا تمام مهریه خود، مرد را راضی به طلاق می کند. در طلاق عسر و حرج، زن به دلیل مشقت بار بودن زندگی، خواهان جدایی است و مرد نمی تواند او را مجبور به بذل مهریه کند. با این حال، در برخی موارد، ممکن است زن برای تسریع در روند طلاق یا حل و فصل اختلافات، با بذل اختیاری بخشی از مهریه موافقت کند، اما این یک اجبار قانونی نیست.

شروط ۱۲ گانه عقد با عسر و حرج چه تفاوتی دارد؟

شروط ۱۲ گانه ضمن عقد، شرایطی هستند که در سند ازدواج درج شده اند و در صورت تحقق هر یک از آن ها، زن می تواند به وکالت از همسر خود (بدون نیاز به اثبات عسر و حرج)، خود را مطلقه کند. این شروط، توافقاتی هستند که قبل از ازدواج یا حین آن، بین زوجین صورت گرفته و به زن حق طلاق می دهند. اما عسر و حرج، وضعیتی است که بدون توافق قبلی، در طول زندگی مشترک ایجاد می شود و زن باید آن را به دادگاه اثبات کند. در عسر و حرج، حق طلاق مستقیماً از قانون به زن داده شده، در حالی که در شروط ۱۲ گانه، زن از حق وکالت در طلاق که مرد به او داده، استفاده می کند.

نقش مشاوره خانواده و داوری در این نوع طلاق چیست؟

در پرونده های طلاق عسر و حرج، دادگاه اجباراً پرونده را به مشاوره خانواده و سپس به داوری ارجاع می دهد. هدف اصلی این مراحل، تلاش برای اصلاح ذات البین و صلح و سازش بین زوجین است. مشاوران خانواده تلاش می کنند تا ریشه های مشکلات را شناسایی کرده و راهکارهایی برای ادامه زندگی ارائه دهند. در صورت عدم موفقیت مشاوره، پرونده به داوران ارجاع می شود. داوران که معمولاً از میان نزدیکان زوجین انتخاب می شوند یا توسط دادگاه تعیین می گردند، سعی می کنند با گفت وگو و میانجیگری، زوجین را به ادامه زندگی مشترک ترغیب کنند. گزارش مشاوران و داوران، اگرچه برای قاضی الزامی نیست، اما می تواند در تصمیم گیری نهایی دادگاه مؤثر باشد.

نتیجه گیری

در این مقاله، به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف دادخواست طلاق عسر و حرج پرداختیم. از تعریف قانونی و مصادیق آن گرفته تا مراحل گام به گام تنظیم و پیگیری دادخواست، حقوق مالی و غیرمالی زوجه و همچنین مدت زمان و هزینه های احتمالی. آموختیم که این مسیر، هرچند پیچیده و پر از چالش است، اما حق قانونی زنانی است که زندگی مشترکشان به دلیل مشقات غیرقابل تحمل، به بن بست رسیده است. جمع آوری دقیق مستندات، تنظیم صحیح دادخواست، و پیگیری مستمر مراحل قضایی، کلید موفقیت در این راه است.

به یاد داشته باشید که در مواجهه با چنین تصمیم سرنوشت سازی، تصمیم گیری آگاهانه و انتخاب مسیر صحیح، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. هیچ زنی نباید بار مشقت و رنجی را به دوش بکشد که قانون برای آن راه حل پیش بینی کرده است. شما شایسته آرامش و زندگی عاری از رنج هستید.

توصیه نهایی این است که در این مسیر، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی وکلای مجرب در امور خانواده بهره مند شوید. حضور یک وکیل آگاه، می تواند با راهنمایی های دقیق و حمایت های حقوقی، از حقوق شما به بهترین شکل ممکن دفاع کرده و شما را در رسیدن به نتیجه مطلوب یاری رساند. برای برداشتن قدم اول و دریافت مشاوره، می توانید با وکلای متخصص تماس بگیرید.