خلاصه کتاب سینما ( نویسنده آلن بدیو، آنتوان دوباک )

کتاب «سینما» اثر آلن بدیو و گردآوری آنتوان دوباک، گنجینه ای ارزشمند برای درک فلسفه سینماست که هنر هفتم را نه صرفاً یک سرگرمی، بلکه میدانگاهی برای اندیشه و تولید حقیقت معرفی می کند. این کتاب، اثری عمیق و تحلیلی است که خواننده را به سفری فلسفی در جهان سینما دعوت می کند.

آلن بدیو، یکی از برجسته ترین فیلسوفان معاصر فرانسوی، در کنار متفکرانی چون جورجو آگامبن و اسلاوی ژیژک، جایگاهی منحصربه فرد در نقد پسامدرنیسم دارد. او در طول زندگی فکری خود، همواره تلاش کرده تا مفاهیم بنیادینی چون هستی، حقیقت و سوژه را با رویکردی نوین، از جمله با الهام از ریاضیات، بازتعریف کند. بدیو که به مواضع سیاسی چپ رادیکال خود شهره است، این دیدگاه های رادیکال را به قلمرو هنر و به ویژه سینما نیز کشانده است. برای او، سینما تنها یک رسانه نیست، بلکه یکی از رویه های عمومی حقیقت به شمار می آید؛ میدانی که در کنار علوم، سیاست و عشق، به کشف و تولید حقایق نوین می پردازد. این دیدگاه، سینما را از یک سرگرمی صرف به یک پدیده ی فکری و حتی سیاسی ارتقا می دهد و به آن عمقی می بخشد که کمتر در نظریات سینمایی دیده می شود.

آلن بدیو؛ فیلسوفی در قلب سینما

نگاهی به زندگی و اندیشه های آلن بدیو

آلن بدیو، فیلسوفی است که ردپای اندیشه هایش در حوزه های متنوعی از جمله فلسفه، سیاست، ادبیات و هنر به چشم می خورد. وی که در سال ۱۹۳۷ در مراکش متولد شد، در طول دوران تحصیل خود، پیوندهای عمیقی با مکاتب فکری مارکسیسم و لاکان برقرار کرد. این پیوندها، همراه با علاقه ی او به ریاضیات، بنیان های فلسفی وی را شکل دادند. بدیو نه تنها یک نظریه پرداز، بلکه فعال سیاسی پرشوری نیز بوده و همواره از مواضع چپ رادیکال دفاع کرده است. این پیشینه ی فکری و سیاسی، بی شک بر نگاه او به هنر تأثیر گذاشته است؛ به گونه ای که هنر را نه یک پدیده ی صرفاً زیبایی شناختی، بلکه ابزاری برای اندیشه و تغییر می داند. او در آثار خود، به دنبال کشف آن حقایقی است که در زیر پوست ظواهر روزمره پنهان شده اند و معتقد است که هنر، از جمله سینما، می تواند این حقایق را آشکار سازد.

آنتوان دوباک و گردآوری گنجینه سینمایی بدیو

کتاب «سینما» به معنای یک تألیف واحد از بدیو نیست، بلکه حاصل تلاش دقیق و هوشمندانه ی آنتوان دوباک است. دوباک با گردآوری بیش از سی متن پراکنده از آلن بدیو که در طول نیم قرن نوشته شده اند، اثری منسجم و جامع را پیش روی مخاطب قرار داده است. این متون شامل مقالات تحلیلی، نقدهای فیلم و گفتگوهایی هستند که دیدگاه های بدیو را در طول زمان و در مواجهه با آثار سینمایی مختلف نشان می دهند. نقش دوباک در این میان، فراتر از یک گردآورنده ی صرف است؛ او با ایجاد این ساختار، به خوانندگان کمک کرده تا مسیر اندیشه های سینمایی بدیو را دنبال کنند و از پراکندگی به وحدت برسند. گویی دوباک، با چیدن قطعات پازل، تصویری کامل از جهان بینی بدیو در مورد سینما را به نمایش گذاشته است.

سینما در منظومه فکری بدیو: یکی از رویه های عمومی حقیقت

در چهارچوب فلسفی آلن بدیو، حقیقت تنها در علم یافت نمی شود، بلکه در چهار رویه ی عمومی حقیقت آشکار می گردد: علم، سیاست، عشق و هنر. سینما، به عنوان یکی از مهم ترین اشکال هنر، در این منظومه جایگاه ویژه ای دارد. بدیو سینما را نه صرفاً بازنمایی واقعیت، بلکه تولیدکننده ی یک حقیقت معاصر می داند. به عبارت دیگر، فیلم ها فقط داستان تعریف نمی کنند یا جهان را به تصویر نمی کشند، بلکه خودشان فکر می کنند و ایده هایی تولید می کنند که قادرند بر درک ما از جهان تأثیر بگذارند. این نگاه، سینما را از یک هنر تقلیدی به یک هنر آفریننده و فعال تبدیل می کند؛ هنری که می تواند پیکربندی حساس حقیقت جهان باشد. به عنوان مثال، بدیو در تحلیل هایش، نشان می دهد که چگونه فیلمی از ژان رنوار می تواند حقیقت نادیده ای را درباره ی روابط طبقاتی آشکار کند، یا آثار گدار، چگونه به پرسشگری درباره ی ماهیت تصویر و معنا می پردازند.

سفری به ساختار و محتوای کتاب «سینما»

وسعت دیدگاه های سینمایی در کتاب

کتاب «سینما» یک دایرةالمعارف محدود نیست، بلکه یک کاوش آزاد و عمیق در تاریخ و فلسفه ی سینما از نگاه آلن بدیو است. در این کتاب، خواننده با طیف وسیعی از فیلمسازان و جریان های سینمایی مواجه می شود که بدیو با دقت و وسواس فلسفی به تحلیل آن ها پرداخته است. از پیشگامان سینمای مدرنیته مانند مورنائو و برسون گرفته تا کارگردانان مؤلفی چون گدار، آنتونیونی و تاتی، هر کدام از لنز فکری بدیو مورد بررسی قرار می گیرند. حتی فیلم های معاصرتر هالیوود مانند «ماتریکس» و «ماگنولیا» نیز از نگاه تیزبین این فیلسوف دور نمانده اند. این تنوع، به خواننده امکان می دهد تا چگونگی اعمال مفاهیم فلسفی بدیو را بر آثار گوناگون سینمایی مشاهده کند و درک عمیق تری از نظریات او به دست آورد. بدیو در این تحلیل ها، نه تنها به مضامین و داستان ها، بلکه به فرم و ساختار فیلم ها نیز توجه ویژه ای دارد و نشان می دهد که چگونه این عناصر، در تولید حقیقت سینمایی نقش ایفا می کنند.

از مقالات تحلیلی تا گفتگوها: قالب نوشتاری کتاب

یکی از ویژگی های جذاب و در عین حال چالش برانگیز کتاب «سینما»، تنوع در قالب نوشتاری آن است. این کتاب شامل مقالات تحلیلی مفصل، نقدهای کوتاه فیلم و گفتگوهای عمیق با بدیو است. این تنوع، به خواننده اجازه می دهد تا از زوایای مختلف به اندیشه های بدیو نزدیک شود. مقالات تحلیلی، ساختار و استدلال های فلسفی او را به تفصیل بیان می کنند، در حالی که نقدهای فیلم، کاربرد عملی این نظریات را در مواجهه با آثار مشخص سینمایی نشان می دهند. گفتگوها نیز، لحنی صمیمی تر و توضیحات شخصی تری را از زبان خود بدیو ارائه می دهند که به درک بهتر چگونگی شکل گیری افکار او کمک می کند. این ترکیب، کتاب را از یک اثر خشک و صرفاً آکادمیک فراتر برده و آن را به اثری پویا و چندوجهی تبدیل می کند که برای طیف وسیعی از مخاطبان، از دانشجویان فلسفه تا علاقه مندان جدی سینما، جذاب خواهد بود.

مفاهیم کلیدی فلسفه سینمای آلن بدیو

سینما به مثابه هنر ناخالص (غیرمنزه)

یکی از اصلی ترین مفاهیم در فلسفه سینمای آلن بدیو، ایده ی سینمای ناخالص یا هنر غیرمنزه است. این مفهوم رادیکال، سینما را از دیگر هنرهایی که بدیو آن ها را هنرهای خالص می نامد، متمایز می کند. اما چرا سینما ناخالص است؟ بدیو معتقد است که سینما برخلاف هنرهایی چون شعر یا نقاشی که سعی در پالایش و تمرکز بر عناصر ذاتی خود دارند، دائماً از عناصر دیگر هنرها (مانند نقاشی، موسیقی و تئاتر) و همچنین از زندگی روزمره، حوادث سیاسی و اجتماعی تغذیه می کند. این جذب عناصر متنوع و حتی به ظاهر ناخالص، ماهیت سینما را شکل می دهد.

بدیو تأکید می کند که سینما ذاتاً محل تشخیص ناپذیری بین هنر و نا-هنر است. این هنر، عملیات تصفیه ای ناتمام بر اشکال جاری غیر هنری و بر هر تصویری اعمال می کند و به همین دلیل به یک هنر جمعی تبدیل می شود.

این ناخالصی به سینما امکان می دهد تا مرزهای بین هنر و نا-هنر را محو کند و به هنر جمعی تبدیل شود. او حتی سینما را مکانی می داند که می توان از سطل های زباله ی دیگر هنرها یا زندگی روزمره، عناصری را به قیمت ناچیز (مانند کارت پستال یا آهنگ های قدیمی) خریداری کرد و با آن ها آتشی جدید برپا نمود. این دیدگاه، سینما را هنری پویا، فراگیر و همیشه در حال تحول معرفی می کند که مرزهای خود را با جهان پیرامونش حفظ نمی کند، بلکه آن ها را در هم می آمیزد.

سینما و خلق حقیقت: پیکربندی حساس حقیقت جهان

بدیو سینما را صرفاً یک بازتاب یا بازنمایی جهان نمی داند، بلکه آن را تولیدکننده ی یک حقیقت معاصر می خواند. برای او، فیلم ها ابزاری هستند برای پیکربندی حساس حقیقت جهان؛ یعنی سینما با چیدمان خاص تصاویر و روایت ها، قادر است جنبه هایی از واقعیت را آشکار کند که در حالت عادی پنهان مانده اند. این حقایق، حقایق هنری هستند که تنها از طریق خود اثر هنری قابل بیان اند و به طور مستقل از حقایق علمی یا سیاسی وجود دارند. به عنوان مثال، بدیو معتقد است که سینمای هالیوود بین دهه های ۱۹۱۰ تا ۱۹۶۰، با وجود ماهیت تجاری اش، توانست یک پیکربندی هنری قدرتمند را ایجاد کند که حقایق خاصی را درباره ی جامعه ی آمریکایی آن زمان به نمایش می گذاشت. مدرنیته تفریحی دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نیز با فیلمسازانی چون گدار، حقایقی را درباره ی ازخودبیگانگی و ماهیت تصویر در دوران معاصر آشکار ساخت.

حرکت غلط: پویایی های بنیادی در سینما

یکی دیگر از مفاهیم پیچیده ی بدیو در مورد سینما، ایده ی حرکت غلط است. او سه نوع حرکت در سینما را شناسایی می کند: حرکت جهانی، حرکت محلی و حرکت ناخالص. بدیو این حرکات را غلط می خواند، چرا که معتقد است آن ها نمی توانند به تنهایی حقیقت را به طور کامل بیان کنند یا به هدف نهایی خود دست یابند.

• حرکت جهانی: این حرکت، ایده ی متناقض عبور یک بخش از یک بازدید است. بدیو می گوید ترکیب یک فیلم از اصولی مانند همسایگی، یادآوری، استمرار یا گسست نشأت می گیرد؛ بنابراین، فکر واقعی سینما یک توپولوژی است، نه صرفاً یک حرکت. سینما هنری از مکان و زمان است.
• حرکت محلی: این حرکت از خود تصویر نشأت می گیرد. بدیو آن را غلط می داند زیرا جلوه ای برگرفته از بخشی از تصویر است و بهتر است گفته شود از خودش است.
• حرکت ناخالص: این حرکت، گردش ناخالص در کل فعالیت های هنری است. از همه نادرست تر است، زیرا هیچ وسیله ای وجود ندارد که از حرکت یک هنر، هنر دیگری را به حرکت درآورد؛ در حالی که سینما در واقع سازماندهنده ی این حرکت های ناممکن است و به همین دلیل یک هنر ناخالص است.

با این حال، بدیو تأکید می کند که پیچیدگی و درهم آمیختگی همین حرکات غلط است که ما را به فکر وا می دارد. سینما با سازماندهی این حرکات به ظاهر متناقض، امکان اندیشیدن را فراهم می آورد.

سینما، عدالت و اندیشه سیاسی

برای بدیو، سینما تنها یک رسانه ی هنری نیست، بلکه دارای ظرفیت های عمیق سیاسی و اخلاقی نیز هست. او معتقد است که سینما می تواند به شخصیت های انسانی عدالت را بازگرداند. این مفهوم به این معناست که فیلم ها قادرند نادیده گرفته شدگان و حاشیه نشینان را به مرکز توجه آورده و داستان های آن ها را با عمق و اعتبار روایت کنند. به عنوان مثال، بدیو به کشاورزان آمریکایی در فیلم های جان فورد و روسپی های ژاپنی در آثار کنجی میزوگوچی اشاره می کند و بیان می کند که چگونه این فیلم ها، حضوری انسانی و واقعی به این شخصیت ها می بخشند که هیچ گزارش روزنامه نگاری قادر به انجام آن نیست. سینما به مثابه مانیفستی از حضور انسان عمل می کند و ابزاری قدرتمند برای اندیشه سیاسی و طرح پرسش های اخلاقی درباره ی جهان است. او حتی آن را با سیاست ماکیاولی مقایسه می کند، اما تأکید دارد که سیاست واقعی، نه هنر دروغ گفتن، بلکه ظرفیت جامعه در ابداع نظمی عادلانه و پیگیری منافع عمومی است، و سینما می تواند در این راستا نقش آفرین باشد.

فیلم به مثابه سوژه متفکر

بدیو از آن دسته نظریه پردازانی است که به فیلم نه به عنوان یک شیء منفعل یا صرفاً بازنمایاننده ی واقعیت، بلکه به عنوان یک سوژه متفکر نگاه می کند. این به آن معناست که فیلم نه تنها محتوایی را منتقل می کند، بلکه خود، دارای ظرفیت اندیشیدن است. فیلم ها، از دید بدیو، موجوداتی هستند که فکر می کنند و ایده هایی را تولید می کنند. این ایده با رویکردهای سنتی نقد که بر قصد نویسنده یا بازتاب واقعیت تأکید دارند، متفاوت است. به جای اینکه بپرسیم فیلم چه چیزی را بازنمایی می کند، باید بپرسیم فیلم چه چیزی را فکر می کند؟ این نگاه به فیلم، به آن جایگاهی فعال و مولد می بخشد و بر استقلال اثر هنری از خالقش تأکید می کند. در این دیدگاه، فیلمنامه از صحنه پردازی جدا نیست و فرم و محتوا یک کل تفکیک ناپذیر را تشکیل می دهند.

گذر از سینه فیلیا به آموزش تصاویر

بدیو نگاهی نقادانه به مفهوم سینه فیلیا (علاقه مندی صرف و بعضاً سطحی به سینما) دارد. او سینه فیل را کسی نمی داند که صرفاً فیلم های زیادی تماشا کرده یا به جزئیات فنی آن ها مسلط است، بلکه کسی است که سینما برایش مرکز معرفت های فکری و بینشی عمیق از جهان باشد. او معتقد است که سینما باید از یک سرگرمی یا علاقه ی سطحی فراتر رفته و به موضوعی جدی برای اندیشه و آموزش تبدیل شود.

این فیلسوف فرانسوی، اهمیت آموزش دیدن برای تشخیص تصاویر اصیل از تصاویر مبتذل را گوشزد می کند. او معتقد است که در دنیای امروز که مملو از تصاویر تلویزیونی و رسانه ای اغلب زشت و ضعیف است، نیاز مبرمی به سواد بصری و توانایی تفکیک تصاویر با ارزش هنری و فکری از کلیشه های تجاری وجود دارد. بدیو سینما را آخرین شانس هنر توده ای می داند؛ هنری که هنوز پتانسیل دیده شدن توسط میلیون ها نفر را با ایده های قوی و نوآوری های زیبایی شناختی دارد، در حالی که دیگر هنرها مانند شعر و موسیقی از این جایگاه فاصله گرفته اند. به همین دلیل، او معتقد است که سینما باید در مرکز نظام آموزشی قرار گیرد، همانند ادبیات، تا نسل های جوان بتوانند قدرت شاعرانه و حقیقت پنهان در تصاویر را کشف کنند و اسیر دیکتاتوری ظواهر نشوند.

کاوش در آثار فیلمسازان از نگاه بدیو

آلن بدیو در کتاب «سینما» تنها به تئوری پردازی بسنده نمی کند، بلکه این نظریات را با تحلیل دقیق آثار فیلمسازان گوناگون، از پیشگامان تا معاصران، عملیاتی می سازد. او با نگاهی موشکافانه، نشان می دهد که چگونه ایده های فلسفی اش در بطن تولیدات سینمایی تحقق یافته و به حقیقت می پیوندند. این بخش از کتاب، به خواننده فرصت می دهد تا کاربرد عملی مفاهیم کلیدی بدیو را در مواجهه با نمونه های عینی سینمایی درک کند و با تجربه ای غنی تر از جهان بینی او بازگردد.

فیلمسازان مدرنیته و تحلیل های بدیو

بدیو به طور خاص به فیلمسازانی که در دهه های میانی قرن بیستم، سینما را به سمت مدرنیته سوق دادند، توجه ویژه ای دارد. کارگردانانی چون ژان-لوک گدار، روبر برسون، میکل آنجلو آنتونیونی و ژاک تاتی، هر کدام از دید او نماینده ی وجوهی از اندیشه ی سینمایی اند. برسون با سینمای خود که به زعم بدیو میل به نوعی غیبت رادیکال را در جوانان نشان می دهد، مورد ستایش قرار می گیرد. گدار نیز، که در فیلم «سوسیالیسم» از بدیو خواسته بود تا در برابر دوربین ظاهر شود، از سوی بدیو نماد سینمای ذهنی و مدرنیته به شمار می آید. گدار قادر است در یک تصویر، صعب العبور بودن طبیعت، انحرافات تاریخ و نیروی خلاق تفکر را نشان دهد و حقایق را نه با ساده سازی، بلکه با طبقه بندی معانی تولید کند. آنتونیونی با آثارش که به هویت یک زن می پردازند، ایده ی سینما به مثابه هنر عشق، حاکی از اندیشه ی عشق به عنوان هویت در تفاوت را به بدیو الهام می دهد. این تحلیل ها، نشان می دهند که چگونه این فیلمسازان، هر یک به شیوه ی خود، به تولید حقایق هنری و فلسفی در سینما کمک کرده اند.

هالیوود: یک پیکربندی هنری قدرتمند

ممکن است تصور شود که بدیو به دلیل مواضع چپ رادیکال خود، نگاهی کاملاً منفی به هالیوود تجاری دارد؛ اما برعکس، او سینمای کلاسیک هالیوود را، به ویژه در دهه های ۱۹۱۰ تا ۱۹۶۰، به عنوان یک پیکربندی هنری قدرتمند تحلیل می کند. او در این سینما، ظرفیت هایی را برای تولید حقایق هنری می بیند که شاید در ابتدا غیرمنتظره به نظر برسند. بدیو به فیلمسازانی چون جان فورد اشاره می کند که چگونه با روایت های خود، به کشاورزان آمریکایی عدالت را بازمی گردانند و حضوری انسانی به آن ها می بخشند. این تحلیل، نشان می دهد که چگونه حتی در دل یک صنعت بزرگ و تجاری، می توان به دنبال حقایق هنری و اندیشه های عمیق بود، البته به شرطی که بتوان از سطح ظواهر و سرگرمی فراتر رفت و به هسته ی اصلی اثر نفوذ کرد.

نئوکلاسیکیسم و سینمای معاصر

در بحث سینمای معاصر، بدیو به پدیده ای اشاره می کند که آن را نئوکلاسیکیسم می نامد (و نه پسامدرنیسم). او این جریان را بازگشتی به اشکال و ساختارهای سینمای کلاسیک هالیوود می بیند، اما نه یک بازگشت ساده و منزه. بلکه این بازگشت، با حفظ دستاوردهای مدرنیته سینمایی (مانند رهایی از شیء و بازنمایی صرف)، صورت می گیرد. به عبارت دیگر، نئوکلاسیکیسم تلاش می کند تا از اشکال اثبات شده ی گذشته بهره ببرد، اما با درکی عمیق تر و پیچیده تر که مدرنیته آن را به ارمغان آورده است. این تلاش، تنها مختص سینمای آمریکا نیست و در فیلم های متنوعی در سراسر جهان دیده می شود. بدیو معتقد است که این مسیر، حتی بیشتر از گذشته قابل دوام است، زیرا سینمای هالیوود با ظرفیت های ژانری و انتزاعی خود، یکی از مؤثرترین ابزارها برای بازتعریف سینما در عصر حاضر است.

چگونه فلسفی به یک فیلم بنگریم؟

آلن بدیو معتقد است که تماشای فیلم باید فراتر از یک سرگرمی ساده باشد و به یک تجربه ی فکری عمیق تبدیل شود. او برای این رویکرد فلسفی، رهنمودهایی را ارائه می دهد که ما را به سوی درکی عمیق تر از سینما سوق می دهد. این رهنمودها، بیش از آنکه به نقد فرمال یا تکنیکال فیلم بپردازند، به چگونگی مواجهه ی اندیشمندانه با اثر هنری تمرکز دارند.

قضاوت بی تفاوت: فراتر از نقد سطحی

یکی از مهم ترین توصیه های بدیو برای تماشای فلسفی فیلم، اتخاذ رویکردی است که او آن را قضاوت بی تفاوت می نامد. این به معنای بی تفاوتی نسبت به کیفیت فیلم نیست، بلکه به معنای کنار گذاشتن قضاوت های سطحی و روزمره (اینکه فیلم خوب است یا بد، دوستش دارم یا نه) و پرداختن به تأثیر عمیق فیلم بر اندیشه است. به عبارت دیگر، به جای اینکه صرفاً درباره ی خوب یا بد بودن فیلم صحبت کنیم، باید بپرسیم: این فیلم چه تأثیری بر اندیشه ی من می گذارد؟ و چه حقایقی را آشکار می کند؟ این رویکرد، ما را از مصرف گرایی ساده ی فیلم به سوی تأمل و پرسشگری سوق می دهد. این همان جایی است که تماشاگر از یک مصرف کننده به یک شریک در فرایند اندیشیدن تبدیل می شود.

فیلم به مثابه خاطره گویی و امکان آفرینی

بدیو تأکید می کند که صحبت کردن درباره ی یک فیلم، همواره به معنای خاطره گویی است؛ اما نه صرفاً یادآوری داستان. بلکه به معنای بازگویی آنچه فیلم امکان وقوعش را به ما نشان می دهد. فیلم ها، از دید بدیو، نه فقط آنچه را که می دانیم، بلکه آنچه را که می توانیم بدانیم را مطرح می کنند. آن ها از منابع فکری فراتر رفته و امکاناتی نهفته را آشکار می سازند. این همان جایی است که سینما در کشاکش بین گذشته و مدینه ی فاضله (اتوپی) قرار می گیرد، بین مالیخولیا و آنچه می تواند باشد. فیلم ها همچون خاطراتی هستند که امکانات پنهان را برای ما زنده می کنند و ما را به اندیشیدن درباره ی جهان های ممکن دعوت می نمایند.

یکپارچگی اثر هنری و نقش خالق

از نظر بدیو، یک فیلم باید به عنوان یک کل تفکیک ناپذیر مورد توجه قرار گیرد. این بدان معناست که تفکیک بین فیلمنامه و صحنه پردازی، یا بین شکل و محتوا، منطقی نیست. روابط کلاسیک معکوس می شوند: این عملیات هنری است که باعث ایجاد ایده می شود، نه محتوا که شکل مناسب را تعیین می کند. همچنین، بدیو بر این باور است که یک اثر هنری، خود یک سوژه (موضوع یک حقیقت) است؛ بنابراین، با یک فیلم باید به مثابه یک موجود متفکر رفتار شود، نه به عنوان هدف تعیین کننده ی بیرونی (روانشناختی، اجتماعی یا سیاسی). این دیدگاه، به طور کامل سنت نویسندگی که نویسنده را تنها موضوع فیلم می داند، رد می کند. از دیدگاه او، این اثر هنری است که نویسنده را می سازد، نه برعکس. این نکته، استقلال هنر را از خالقش برجسته می کند و بر توانایی ذاتی اثر هنری در تولید اندیشه تأکید دارد.

ده تز اساسی بدیو درباره حقیقت و هنر

در هسته ی فلسفه ی آلن بدیو، مجموعه ایده هایی وجود دارد که به عنوان اصول بنیادین اندیشه های او درباره ی حقیقت و رابطه اش با هنر شناخته می شوند. این تزها، که در بستر تحلیل های او از سینما نیز به وضوح نمودار می شوند، چارچوبی برای درک نگاه عمیق این فیلسوف به جهان و جایگاه هنر در آن فراهم می آورند. درک این اصول، خواننده را به اعماق ذهن بدیو می برد و راهی برای فهم پیچیدگی های نظریه ی او باز می کند.

1. حقیقت وجود دارد، یعنی جهانی برای تفکر وجود دارد: بدیو باور دارد که حقیقت یک امر نسبی یا ذهنی نیست، بلکه واقعیتی عینی است که می توان به آن اندیشید و آن را کشف کرد. این باور، نقطه ی آغازین تمام کاوش های فلسفی اوست.
2. موضوع حقیقت، چیزی است که موجب بحث و گفتگو در فلسفه می شود: حقیقت چیست؟ آیا فلسفه، حقیقتی متعالی و وحی است؟ بدیو حقیقت را فراتر از یک مفهوم ثابت می داند و آن را به پرسشگری دائمی در فلسفه گره می زند.
3. حقیقت ناپایدار است؛ وحی نشده است، بلکه تولید می شود: حقیقت، امری از پیش موجود و کشف شدنی نیست، بلکه نتیجه ی فعالیت های انسانی است. این انسان ها هستند که در طول زمان و از طریق رویه های مختلف، حقیقت را می آفرینند.
4. حقیقت برگرفته از یک نظم نیست، بلکه برگرفته از چندگانگی در نظم است. حقایقی وجود دارند: بدیو به حقایق اعتقاد دارد، نه حقیقت واحد. او معتقد است که حقایق گوناگونی در جهان وجود دارند که هر یک از رویه های خاصی نشأت می گیرند.
5. آنچه که باعث تولید حقایق می شود، ناشی از روش های تفکر و رویه های عمومی است: بدیو چهار رویه ی اصلی را شناسایی می کند که به تولید حقایق می انجامند: علوم (به ویژه ریاضیات)، اختراع سیاست، هنر و عشق. این رویه ها، زمینه های اصلی فعالیت فلسفه را تشکیل می دهند.
6. فلسفه به خودی خود تولیدکننده ی حقایق نیست، بلکه در پی کشف آن ها در هر جایی که هستند، می باشد: وظیفه ی فلسفه، نه تولید حقیقت، بلکه نشان دادن و ارائه ی حقایق تولید شده توسط رویه های چهارگانه است. هنر نیز به عنوان یک اندیشه در نظر گرفته می شود؛ آثاری که خود فکر می کنند و ایده هایی را ارائه می دهند که از طریق هیچ فرم دیگری قابل بیان نیستند.
7. توجه بدیو به سینما (از مدت ها پیش) به خاطر علاقه اش به سینما به عنوان هنر، مجموعه ای از آثار فکری است: سینما می تواند یک اندیشه ی خلاق درباره ی واقعیت های سینمایی باشد که فقط در سینما به شکل ایده-سینما قابل بیان است. سینما هنری است که همچنان به حیات خود ادامه می دهد.
8. برخلاف نقاشی، ویژگی های ایده ها-سینما از نوع بازدید هستند: این ویژگی ها از مقابل چشمان عبور می کنند و در هم آمیخته می شوند، چندزبانه و متشنج هستند و اغلب مانند یک معمای زودگذر یا حتی یک مسیر کاذب ظاهر می شوند. در سینما، ایده های واقعی با هم مخلوط می شوند و هرگونه تلاش برای یکپارچگی، به شکست هنری می انجامد.
9. سینما هنر حرکت غلط است: حرکت در سینما را باید از سه طریق متفاوت اندیشید: حرکت جهانی (ایده ی همیشگی متناقض عبور یک بخش از یک بازدید)، حرکت محلی (حرکت از خود تصویر به دست می آید) و حرکت ناخالص (گردش ناخالص در کل فعالیت های هنری). هر سه این حرکات نادرست هستند، زیرا به تنهایی قادر به بیان کامل حقیقت نیستند، اما پیچیدگی درهم آمیزه ی آن ها ما را به فکر وامی دارد.
10. سینما یک هنر ناخالص (غیرمنزه) است: این تز مهم، که پیش از این توسط آندره بازن نیز مطرح شده بود، بیان می کند که سینما از چند جهت ناخالص است. از یک سو، شخصیت سینمایی، موسیقی فیلم، و حرکت ها، عناصر خود را از دیگر هنرها به عاریت می گیرند و آن ها را ناخالص می کنند. از سوی دیگر، سینما مکان غیرقابل تشخیص بودن تمایز ذاتی بین هنر و غیر هنر است و به همین دلیل ذاتاً به یک هنر جمعی تبدیل می شود.

این تزها نشان می دهند که چگونه آلن بدیو با نگاهی رادیکال و ساختارشکنانه، سینما را از یک سرگرمی ساده به یک میدانگاه فلسفی برای کشف حقایق و اندیشیدن درباره ی جهان ارتقا می دهد. برای او، سینما تنها یک رسانه نیست، بلکه یکی از رویه های چهارگانه برای درک و تولید حقیقت در دوران معاصر است.

نتیجه گیری

کتاب «سینما» اثر آلن بدیو و گردآوری آنتوان دوباک، گنجینه ای ارزشمند برای کسانی است که به دنبال درکی عمیق و فلسفی از هنر هفتم هستند. این اثر، سینما را نه فقط یک مجموعه ی تصاویر متحرک، بلکه به مثابه ی یکی از رویه های عمومی حقیقت معرفی می کند؛ میدانی که در آن، حقایق معاصر تولید شده و امکانات تازه ای برای اندیشیدن درباره ی جهان گشوده می شود. بدیو با ارائه ی مفاهیم کلیدی همچون هنر ناخالص، حرکت غلط و فیلم به مثابه سوژه متفکر، مرزهای نظریه پردازی سینمایی را جابجا کرده و نگاهی تازه به این هنر پرطرفدار می بخشد.

از کاوش در زندگی و پیشینه ی فکری بدیو و نقش مهم آنتوان دوباک در گردآوری این مجموعه متون، تا تحلیل های عمیق او از فیلمسازان مدرنیته و سینمای هالیوود، این کتاب یک نقشه ی راه برای دانشجویان، پژوهشگران، و علاقه مندان جدی سینماست. این اثر به ما می آموزد که چگونه با قضاوت بی تفاوت به تماشای فیلم بنشینیم و از آن به مثابه ی یک خاطره گویی و امکان آفرینی بهره ببریم. در نهایت، اندیشه های آلن بدیو در این کتاب، دعوتی است به تجدید نظر در جایگاه سینما؛ هنری انقلابی، افشاگر حقیقت، و نیازمند یک رویکرد فلسفی جدی. مطالعه ی این کتاب، برای هر کسی که می خواهد از سطح ظواهر فراتر رفته و به اعماق فلسفی سینما شیرجه بزند، ضروری است.