جزئیات جدید و تکان دهنده از خودکشی دکتر نرگس محمدپور/ رزیدنتی؛ شغل یا آموزش؟/ «پزشکی در ایران به بازاری شکست خورده تبدیل شده»

الهه جعفرزاده: «خودکشی پزشکان» در ایران دیگر یک رخداد نادر نیست؛ به بحرانی تکرارشونده تبدیل شده که هربار با شگفتی و سکوت به فراموشی سپرده می شود. اگر چه موج خودکشی ها در سال های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ بارها خبرساز شده اما واکنش رسمی به آن محدود بوده است.

زنجیره خودکشی پزشکان در سال ۱۴۰۳ با مرگ دکتر پرستو بخشی در آغازین روزهای نوروز آغاز شد و محرکی برای شتاب دومینوی مرگ های خودخواسته در جامعه پزشکی بود.

متأسفانه بهار امسال هم با این اخبار تلخ و ناگوار همراه بود؛ مرگ خانم دکتر نرگس محمدپور رزیدنت سال چهارم رشته زنان دانشگاه علوم پزشکی تبریز تنها یکی از خودکشی های گزارش شده اخیر است.

دکتر هادی یزدانی پزشک دکترای حرفه ای پزشکی و فعال صنفی در گفت وگویی صریح با زندگانی از ابعاد این فاجعه پرده برمی دارد و از ناکارآمدی سیستم فشارهای غیرانسانی و تبعیض در ساختار پزشکی کشور سخن می گوید که ریشه در وقوع این فجایع دارند. او تأکید دارد که این مرگ ها قابل پیشگیری بودند اگر گوش شنوایی وجود داشت.

این گفت وگو دربرگیرنده فریاد جامعه پزشکی است که در سکوت سیستم هر روز بلندتر می شود.

نرگس محمدپور؛ قربانی فشار و نابرابری

دکتر نرگس محمدپور دوره رزیدنتی را در یکی از دشوارترین رشته ها یعنی زنان سپری می کرد. به گفته یزدانی او با چالش های خانوادگی سنگینی دست وپنجه نرم می کرد: «فوت پدر و ابتلای مادرش به سرطان هزینه ها و فرسودگی ناشی از این بیماری بار سنگینی بر دوش او نهاده بود.»

اما ماجرا به اینجا ختم نمی شود؛ یک پرونده قصور پزشکی زندگی او را به نقطه فروپاشی رساند.

یزدانی در این باره توضیح می دهد: «در سال سوم رزیدنتی پرونده ای مربوط به یک زایمان پرخطر برای او تشکیل شد. تحت فشار سیاست های وزارت بهداشت برای کاهش سزارین و افزایش زایمان طبیعی این زایمان به صورت طبیعی انجام شد و نتیجه اش تولد کودکی با فلج مغزی بود. هرچند فلج مغزی همیشه به لحظه زایمان مربوط نیست اما تولد با این معلولیت برای همه دست اندرکاران یک فاجعه است.»

هیئت های قصور؛ عرصه تبعیض و بی عدالتی

در بررسی این پرونده هیئت نظام پزشکی تبریز ۱۲ درصد قصور را به دکتر محمدپور نسبت داد؛ یعنی بالاترین درصد در میان تیم پزشکی شامل رزیدنت سال چهارم و متخصص زنان شد.

یزدانی با ابراز ناراحتی در این باره متذکر می شود: «این میزان قصور برای کسی که اعلام کرده بود برای تأمین هزینه های بیماری مادرم در تنگنا هستم غیرقابل تحمل است. این قصور نه تنها در پرونده حرفه ای او تا ابد ثبت می شود بلکه مشخص نیست در این هیئت ها چه رخ داده که بیشترین تقصیر را به رزیدنت نسبت داده اند.»

خواست جامعه پزشکی: بازنگری و حقیقت یابی

او روند بررسی قصور پزشکی در نظام پزشکی را ظالمانه و نابرابر می داند و با انتقاد شدید از این روند می گوید: «ما به نحوه کارشناسی ها انتخاب هیئت ها و برخورد دوگانه با اساتید برجسته و رزیدنت های بی پناه مانند نرگس محمدپور معترض هستیم. این روند نیازمند اصلاح است و این اصلاح به منزله حذف قدرت از نظام پزشکی نیست بلکه خواسته ما تشکیل گروه حقیقت یاب مستقل از نهادهای رسمی و نظارت بر احکام هیئت های قصور است باید نظارت وجود داشته باشد و این عرصه های غیرشفاف روشن شوند.»

او معتقد است اساتید برجسته با نفوذ محلی مانع اجرای عدالت برای رزیدنت ها و بیماران می شوند و قصور سنگین به افرادی تحمیل می شود که کمترین توان دفاع از خود را دارند.

رشته های جهنمی: از زنانِ تبریز تا ارتوپدی همدان

رشته های دشوار یا جهنم رزیدنت ها؟ یزدانی رشته های سخت مانند زنان جراحی و ارتوپدی را «جهنمی» توصیف می کند؛ که رزیدنت ها در آن زیر فشارهای غیرانسانی له می شوند. او با اشاره به موردی دیگر می گوید: «در پذیرش این قبیل رشته ها در برخی شهرهاست باید بازنگری جدی صورت گیرد. در یک سال گذشته هم دو رزیدنت ارتوپدی در همدان خودکشی کرده اند. ما به نمایندگی از فعالان صنفی به وزارت بهداشت اعلام می کنیم که برخی رشته ها و شهرها باید از پذیرش رزیدنت محروم شوند.»

مرگ خانم دکتر محمدپور قابل پیشگیری بود. نمی توان آن را به سوءمصرف دارو یا افسردگی نسبت داد؛ این بهانه ها بارها برای رفع مسئولیت تکرار شده اند اما در این مورد بی اعتبارند.

به گفته او فضای ترس و سرکوب در این رشته ها به حدی است که دانشجویان جرئت اعتراض و شکایت در صفحات شخصی شان را هم ندارند؛ مبادا که اساتید مانع از ارتقا و ادامه تحصیلشان شوند: «خانم دکتر محمدپور نیز در پیام های خصوصی اش نوشته بود که نمی تواند در اینستاگرام علیه گروه حرفی بزند یا درددل کند. او از ترس اساتید و مسئولان رشته در تبریز حتی در شبکه های اجتماعی نیز جرئت ابراز ناراحتی نداشت؛ از ترس اینکه مسئولان رشته مانع امتحان ارتقای سالانه شوند و او مجبور شود یک سال دیگر این شرایط طاقت فرسا را تحمل کند.»

فریاد ناشنیده و پایان یک رزیدنت/ مرگی که تقدیر نبود

یزدانی با استناد به پیام های قدیمی نرگس محمدپور می گوید: «۹ ماه پیش به دوستش گفته بود خودکشی احمقانه است و اگر بعد از این دنیا دنیای بدتری باشد چه؟ اگر جهنمی واقعی وجود داشته باشد چه؟ اما در این ۹ ماه چنان تحت فشار قرار گرفت که این باور را رها کرد و مرگ را به ادامه زندگی ترجیح داد. تصمیم به خودکشی ماحصل سیستمی بیمار است؛ اینجا جایی است که فرد از جهنم فعلی به سوی جهنمی دیگر می گریزد که خود می داند ممکن است هولناک تر باشد؛ جایی که به معنای واقعی کلمه انگار حضور خدا نیز احساس نمی شود. افرادی هم هستند که با اتکا به جایگاه استادی یا بهره گیری از رانت سهمیه و امتیازهای ناروا برای خود اقتداری ساخته اند که نه به خدا پاسخگو هستند و نه بندگان او. هیچ نیرویی نمی تواند جلوی قدرت نمایی آنها را بگیرد. آنها رزیدنت ها را به لبه پرتگاه می رانند و با بی رحمی به ورطه نابودی هل می دهند.»

او قاطعانه می گوید: «مرگ خانم دکتر محمدپور قابل پیشگیری بود. نمی توان آن را به سوءمصرف دارو یا افسردگی نسبت داد؛ این بهانه ها بارها برای رفع مسئولیت تکرار شده اند اما در این مورد بی اعتبارند. سیستمی او را به این نقطه رساند که با وجود اعتقاد به احتمال وجود جهنمی دیگر آن را به ادامه زیستن در این شرایط ترجیح داد. اگر فشارها کم می شد اگر نظارتی بود اگر به جای سخت گیری حمایت می شد او الآن زنده بود. این مرگ تقدیر نبود؛ نتیجه بی توجهی سیستمی بود که می توانست درست عمل کند و نکرد.»

سکوت در برابر فاجعه/ جامعه پزشکی در انتظار موضع گیری وزیر بهداشت

یزدانی از بی توجهی وزارت بهداشت جدید انتقاد می کند: «با تغییر دولت و آمدن وزیر جدید آقای ظفرقندی امیدی ایجاد شد و خوشبختانه تا چند ماه خودکشی نداشتیم اما اکنون چه؟ در بهار چند پزشک را از دست دادیم؟ ما به این وزارت خانه امید بسته بودیم اما هیچ تغییر بدون بازگشتی رخ نداده است. اصلاً بررسی کرده اند یا قصد دارند همه را با گذر زمان به فراموشی بسپارند؟ وزرای پیشین بهداشت درباره ماجرای دکتر بخشی موضع گیری کرده بودند اما با وجود طرح موضوع «خودکشی پزشکان» در برنامه پیشنهادی وزیر جدید یک موضع گیری صریح از ایشان یا روابط عمومی نمی بینیم. با نمایش نمی توان کشور را اداره کرد. در این مملکت بی دولتی محض حاکم است و هیچ کس به هیچ چیز پاسخگو نیست.»

او هم چنین انتقاد می کند: «هنوز که هنوز است ما نمی دانیم رزیدنتی شغل است یا تحصیل؟ اگر تحصیل است چرا رزیدنت مسئول قصور می شود؟ اگر شغل است چرا درآمدی ندارد؟ ما در وضعیتی دوگانه گرفتار شده ایم.»

هم چنین بخوانید:

خودکشی از رزیدنت ها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آل سعیدی خودکشی کرد؟ / «خودکشی پزشکان به مثابه یک انتحار اجتماعی است»

رزیدنسی به مثابه یک زندان بزرگ/ تقسیم پزشکی به رشته های لوکس و غیرلوکس/ رزیدنت را یک نیروی کار نزدیک به رایگان می دانند

«پزشکی»؛ از مرجعیت تا فروپاشی

دکتر هادی یزدانی وضعیت کنونی حرفه پزشکی در ایران را بحرانی توصیف می کند که دیگر نه از نظر مالی جذابیت دارد و نه از منظر اجتماعی جایگاه گذشته را حفظ کرده است. او می گوید: «پزشکی در ایران به بازاری شکست خورده تبدیل شده است. اگر کسی برای پول یا منفعت مالی وارد این حرفه شود ضرر خواهد کرد.»

او افزایش بی رویه ظرفیت پذیرش پزشکی را یکی از علل اصلی این وضعیت می داند: «با پذیرش سالانه بیش از ۱۶ هزار پزشک از داخل کشور و تعداد زیادی از خارج پزشکی از اعتبار تهی شده و دیگر آن حرفه ای نیست که افراد برای شأن یا درآمد انتخاب کنند. ظرفیت های بی رویه آن را به سطحی رسانده که نه تنها مرجعیتش از دست رفته بلکه به سیکلی معیوب منجر شده است. این سیستم پزشکانی تربیت می کند که خود قربانی اند و بعدها ممکن است به ظالمان بعدی تبدیل شوند.»

یزدانی هشدار می دهد: «فشارهای کنونی ممکن است کار را به جایی برساند که رزیدنت ها دست به خشونت بزنند. جوان ترها یا مهاجرت می کنند یا خودکشی اما اگر روزی یکی از آنها به جای خود اساتید را هدف قرار دهد دیگر نمی توان آن را انکار کرد. همه که خودشان را نمی کشند ممکن است روزی استادی را که این فشارها را وارد می کند از میان بردارند. از آن روز باید ترسید.»

۴۷۲۳۲